Maður hét Sveinn. Hann var bóndi norður í Skagafirði. Kvæntur var hann, en ekki er þess getið, hvað kona hans hét. Sveinn var maður vel efnaður. Hann átti tvö börn, sem sagan nefnir. Hét sonur hans Bjarni, en Salvör dóttir. Þau voru tvíburar og unnust mjög. Þau voru þá um tvítugt, þegar þessi saga gjörðist.Eitt vor um Jónsmessu fóru margir Skagfirðingar á grasafjall. Sveinn bóndi ætlaði líka að láta Bjarna son sinn fara. En þegar Salvör heyrði það, vildi hún og fara. Foreldrar hennar vildu það ekki, en létu þó til leiðast fyrir þrábeiðni hennar. Áttu nú bæði systkinin að fara á grasafjallið. En nóttina áður en þau fóru, dreymdi Svein bónda, að hann þóttist eiga fugla tvo hvíta, og þótti honum mjög vænt um fuglana. Þóttist hann þá missa kvenfuglinn og sakna hans mikið. Sveinn réð svo draum sinn, að hann mundi bráðum missa dóttur sína, og fékk það honum mikillar áhyggju. Vildi hann nú ekki, að hún færi á grasafjallið, en hún linnti ekki, fyrr en hann lét það eftir henni. Fóru þau nú systkinin, og segir ekki af ferðum þeirra.
Gengu þau hinn fyrsta dag og tíndu grös eins og aðrir. En um nóttina varð Salvöru snögglega illt, og gat hún ekki farið með fólkinu. Varð þá Bjarni eftir hjá systur sinni heima í tjaldinu. Liðu svo þrír dagar, að Salvöru þyngdi alltaf, og var Bjarni hjá henni. En hinn fjórða daginn fékk hann annan mann til að vera hjá systur sinni og gekk einsamall frá tjaldinu. Þegar hann hafði tekið grös í tínupoka sinn, settist hann undir stein einn mikinn og studdi hönd undir kinn. Var hann að hugsa um sýki systur sinnar og var mjög hugsjúkur og áhyggjufullur.
En þegar hann hafði litla stund setið, heyrir hann dyn mikinn. Litast hann þá um og sér, hvar koma tveir menn ríðandi. Þeir riðu mikinn og stefndu að Bjarna. Reið annar þeirra rauðum hesti, og var hann á rauðum klæðum. Hinn var dökkklæddur og reið brúnum hesti. Þeir stíga af baki við steininn og heilsa Bjarna með nafni. Spurði þá rauðklæddi maðurinn, hvað að honum gengi. Bjarni vildi ekki segja það. Hinn rauðklæddi maður segir, að hann muni ei hafa verra af því, þó hann segi frá því. Bjarni segir honum þá frá veikindum systur sinnar. Segir hann, að nú ætli samferðamennirnir að fara heim, "og má ég þá verða hér einn eftir hjá systur minni," segir hann, "og veit ég ekki, nær hún kann að deyja í höndum mínum."
"Bágt áttu, Bjarni," segir rauðklæddi maðurinn, "og vorkenni ég þér þetta. En viltu nú ekki gefa mér hana systur þína?"
"Nei," segir Bjarni, "ég má það ekki. Ég veit engin deili á þér, og ekki veit ég, hvaðan þú ert. Eða hvaðan ertu?"
"Þig varðar ekki um það," segir hinn Tekur hann þá upp hjá sér gullroðna silfurdós með steini í lokinu og segir: "Viltu ekki selja mér hana systur þína fyrir dósirnar þær arna?"
"Nei," segir Bjarni, "ég gef þér hana aldrei, hvað sem þú býður."
"Jæja," segir maðurinn, "þiggðu samt af mér dósirnar til minningar um, að þú hafir fundið ókunnugan mann á fjöllunum."
Tekur Bjarni þá við dósunum og þakkar manninum gjöfina. Kveðja þá aðkomumennirnir Bjarna og ríða burtu, en hann fer heim að tjaldi.
Um morguninn fara samferðamenn Bjarna heim, og er hann þá einn eftir hjá systur sinni og þorði ekki að sofna, því hann var hræddur um, að hinir ókunnugu menn kynnu að stela Salvöru frá sér. Vakir nú Bjarni þann dag allan, en um nóttina sækir mjög svefn á hann; leggur hann sig þá niður hjá systur sinni. Spennir hann þá greipar utan um hana og ætlar, að hún skuli ekki verða svo burtu numin, að hann verði þess ekki var. Sofnar Bjarni fast. En þegar hann vaknar, er systir hans öll á burt. Verður hann nú angraður mjög og leitar þann dag allan, en finnur hana ekki. Tekur hann sig þá upp og ríður heim um nóttina og segir tíðindin. "Þetta grunaði mig snemma," segir Sveinn; "dregur æ nokkuð til þess, sem verða vill." Var þá safnað saman mönnum og leitað vandlega, en Salvör fannst ekki að heldur. Þótti öllum þetta mikill skaði, því stúlkan var efnileg og hvers manns hugljúfi.
Líður nú, þangað til Bjarni er þrítugur orðinn. Var hann þá kvongaður og farinn að búa. Eitt haust vantaði sauðamann hans féð allt, og leitaði hann þess þrjá daga, en fann ekki. Segir þá Bjarni konu sinni að búa til handa sér viku nesti og skó góða, því hann kvaðst ætla að leita kinda sinna. Foreldrar Bjarna lifðu þá enn og báðu þau hann að fara ekki. En hann sagði, að þau skyldu vera óhrædd og vona ekki eftir sér fyrr en að viku liðinni. Eftir það fór hann og gekk nú samfleytt í þrjú dægur. Kom hann þá að hellisskúta einum; þar lagði hann sig fyrir að sofa. Þegar hann vaknaði, var komin á niðamyrkursþoka. Samt hélt hann á stað, og villtist hann nú skjótt og vissi ekki, hvert hann fór.
Gekk hann þá lengi, þangað til hann kom á endanum í dal einn allstóran. Þá var liðið á dag. Þokulaust var niðri í dalnum. Þegar hann kom ofan í dalinn, sá hann þar bæ, mikinn og reisulegan. Þangað fór hann. Þar sér hann karla og konur við heyskap á engi fyrir utan túnið. Gengur hann þar að, sem konurnar eru; þær voru þrjár, og var ein þeirra tígulegri en hinar. Hann heilsar þeim og spyr, hvort hann muni fá að vera þar um nóttina. Þær segja allar já, og fer ein þeirra með honum heim að bænum. Það var ung stúlka, ofur lagleg. Það var eins og Bjarna sýndist hún lík systur sinni, sem hann hafði misst á grasafjallinu forðum. Rifjaðist þá allur sá atburður upp fyrir honum, og varð hann angraður með sjálfum sér, en lét þó stúlkuna ekki verða vara við það. Koma þau nú heim, og leiðir stúlkan Bjarna í bæinn. Voru þar stór hús og falleg. Koma þau nú í herbergi eitt rúmgott og vel vandað. Þar fær stúlkan honum stól og biður hann bíða sín. Hleypur hún þá út, en kemur að vörmu spori inn aftur og setur mat og vín á borðið fyrir Bjarna. Snæðir hann síðan, en að því búnu biður stúlkan hann ganga til hvílu. Fylgir hún honum inn í hús eitt lítið, og er þar sæng upp búin. Háttar nú Bjarni, og dregur stúlkan af honum vosklæði, býður honum síðan góðar nætur og gengur burtu. Hugsar nú Bjarni um, hvar hann muni vera og hvernig á því muni standa, að þessi stúlka skyldi rifja svo upp fyrir sér harma sína, og skilur ekki í því.
Út frá þessum hugsunum sofnar hann, en vaknar við það, að hann heyrir söng uppi yfir sér. Heyrir hann þá, að á loftinu uppi yfir rúminu hans er verið að lesa, eins og títt er í sveitum. Sungu þar margir, karlar og konur, og bar þó ein rödd af öllum hinum. Þessi rödd vakti algjörlega upp harma Bjarna, því þar þóttist hann þekkja hljóð Salvarar systur sinnar. Var hann nú nokkra stund að hugsa um þetta, en síðan sofnaði hann aftur og vissi ekki fyrr en litla stúlkan, sem hafði þjónað honum til sængur um kvöldið, vakti hann. Kom hún þá með góð klæði og bað hann fara í þau, því hún sagði, að hann mundi verða þar um daginn, sem var sunnudagur. Fer svo stúlkan út.
En á meðan Bjarni var að klæða sig, kom inn til hans piltur dálítill. Hann var á grænum klæðiskjól og að öllu vel búinn. Sveinninn heilsar Bjarna og er mjög ræðinn við hann. "Hvað ertu að fara?" segir pilturinn. "Ég er að svipast eftir kindum," segir Bjarni. "Ekki hef ég orðið var við þær hérna í dalnum," segir pilturinn. "Þú verður kyrr hjá okkur í dag, því hann faðir minn ætlar að messa," segir hann. Í þessu kemur stúlkan inn og segir: "Sveinn, vertu ekki að neinu bulli við manninn." Ber hún þá á borð fyrir Bjarna. En þegar hann var búinn að borða, fer hún út. Sér hann þá fjölda fólks vera að koma.
Tekur nú pilturinn í hönd honum og leiðir hann út í kirkjuna og vísar honum til sætis. Litast Bjarni þá um og þekkir rauðklædda manninn við hliðina á sér, sem komið hafði til hans á fjöllunum. En það sá hann var presturinn, sem þá var á dökku klæðunum. Margir voru í kirkjunni, og voru flestir karlmennirnir illilegir og stórir. Sumir þeirra voru í sauðsvörtum prjónafötum. Tekur þá Bjarni upp dósirnar góðu og býður sessunaut sínum í nefið, og þáði hann það. Í framkirkjunni sér Bjarni konu eina tígulega búna, og þóttist hann þar þekkja Salvöru systur sína. Þau horfðu hvort á annað, og var eins og hún ýmist brosti eða gréti, þegar hún sá hann. Þóttist nú Bjarni sjá, hvernig í öllu lægi og að hann væri kominn til systur sinnar. Leið nú messan, og fór embættisgjörðin ágætlega fram. Eftir blessan tekur pilturinn í hönd Bjarna og leiðir hann út. En þegar þeir komu út fyrir dyrnar, situr þar karl, gamall og illilegur. Hann bregður fæti fyrir Bjarna, svo hann dettur. Hleypur þá pilturinn inn í kirkjuna að rauðklædda manninum og sækir hann. Rauðklæddi maðurinn tekur þá til karlsins og dustaði hann til, en pilturinn leiðir Bjarna í bæinn.
Að litlum tíma liðnum koma þeir þar, rauðklæddi og bláklæddi maðurinn. Þeir heilsa Bjarna vingjarnlega og spyrja, hvort hann þekkti sig. Hann sagði svo vera og varð nú heldur fár við, því margt rifjaðist nú upp fyrir honum. En í þessu kemur inn konan, sem hann sá í kirkjunni og hélt, að væri systir sín. Hún hljóp í faðminn á Bjarna og segir: "Í faðmlögum vorum við í móðurlífi, grátandi var ég tekin úr faðmi þínum, bróðir, en nú kem ég hlæjandi í hann aftur."
Heilsast þau nú, og verður þar hinn mesti fagnaðarfundur. Sagði hann henni þá allt, sem við hafði borið í Skagafirði, síðan hún hvarf.
Þá segir rauðklæddi maðurinn: "Ég tók systur þína, Bjarni, úr faðmi þínum forðum og gifti hana þessum dökkklædda manni. Hann er sonur minn og prestur okkar dalbúa, en ég er hér sýslumaður. Nú tók ég fé þitt og villti þig hingað, svo þið gætuð fundist, systkinin, og sagt hvort öðru sögu ykkar, síðan þið skilduð. Á morgun skal ég fylgja þér og fá þér fé þitt, en vertu hér í nótt, og talaðu við systur þína."
Bjarni gjörir nú þetta.
Um morguninn fer Bjarni og kveður systur sína með mörgum tárum. Rauðklæddi maðurinn fylgdi honum, og ráku þeir féð með sér. Bláklæddi maðurinn var og með þeim, og fylgdu þeir honum ofan undir byggð. Þar skilja þeir og mæltu til vináttu hvorir af öðrum. Segist þá dökkklæddi maðurinn ætla að senda eftir Bjarna að vori og skuli hann vera ferðbúinn um fardagana; "skaltu svo búa hjá oss í dalnum".
Kemur nú Bjarni heim og segir foreldrum sínum og konu ferðasögu sína og fyrirætlan, en biður þau leyna því. Líður nú að fardögum; þá koma þrír menn með hesta til Bjarna. Fór hann um nóttina með allt sitt bú, karl og kerlingu, konu og börn. Komu þau í dalinn, og varð þar fagnaðarfundur. Þar bjó Bjarni lengi. En þegar hann var gamall orðinn, fór hann aftur til Skagafjarðar. Sagði hann þá þessa sögu og dó síðan í góðri elli.
Netútgáfan - desember 1997