SÓLARLJÓÐ

---

1

Fé ok fjörvi

rænti fyrða kind

sá hinn grimmi greppr;

yfir þann veg,

er hann varðaði,

náði engi kvikr komask.

2

Einn hann át

opt harðla,

aldri bauð hann manni til matar,

áðr enn móðr

ok meginlítill gestr

gangandi at götu kom.

3

Drykks of þurfi

lésk hinn dæsti maðr

ok vanmettr vera;

hræddu hjarta

hann lésk trúa

þeim, er áðr hafði vályndr verit.

4

Mat ok drykk

veitti hann þeim er móðr var,

alt af heilum hug;

guðs hann gáði,

góðu hánum beinði,

því hann hugðisk váligr vera.

5

Upp hinn stóð,

ilt hann hugði,

eigi var þarfsamliga þegit;

synd var hans svall,

sofanda myrði

fróðan, fjölvaran.

6

Himna guð

bað hann hjálpa sér,

þá hann veginn vaknaði;

en sá gat

við syndum taka,

er hann hafði saklausan svikit.

7

Helgir englar

kómu ór himnum ofan

ok tóku sál hans til sín;

í hreinu lífi

hon skal lifa

æ með almátkum guði.

8

Auð né heilsu

ræðr engi maðr,

þó hánum gangi greitt;

margan þat sækir

er minst of varir,

engi ræðr sættum sjálfr.

9

Ekki þeir hugðu

Unnarr ok Sævaldi,

at þeim mundi heill hrapa;

naktir þeir urðu

ok næmir hvívetna,

ok runnu sem vargar til viðar.

10

Munaðar ríki

hefir margan tregat,

opt verðr kvalræði af konum;

meingar þær urðu,

þó hinn mátki guð

skapaði skírliga.

11

Sáttir þeir váru

Sváfaðr ok Skartheðinn,

hvárgi mátti annars án vera,

fyrr enn þeir æddusk

fyr einni konu:

hon var þeim til lýta lagin.

12

Hvárskis þeir gáðu

fyr þá hvítu mey,

leiks né ljósra daga;

öngvan hlut

máttu þeir annan muna

en þat ljósa lík.

13

Daprar þeim urðu

hinar dimmu nætr,

öngvan máttu þeir sætan sofa;

en af þeim harmi

rann heipt saman

millum virktar vina.

14

Fádæmi verða

í flestum stöðum

goldin grimmliga;

á hólm þeir géngu

fyr hit horska víf

ok féngu báðir bana.

15

Ofmetnað drýgja

skyldi engi maðr,

þat hefik sannliga sét;

því at þeir hverfa,

en hánum fylgja,

flestir guði frá.

16

Rík þau váru

Ráðný ok Véboði

ok hugðusk gott eitt gera;

nú þau sitja

ok sárum snúa

ymsum elda til.

17

Á sik þau trúðu

ok þóttusk ein vera

allri þjóð yfir;

en þó leisk

þeirra hagr

annan veg almátkum guði.

18

Munað þau drýgðu

á marga vegu

ok höfðu gull fyr gaman;

nú er þeim goldit,

er þau ganga skulu

milli frosts ok funa.

19

Óvinum þínum

trúðu aldregi,

þó þér fagrt mæli fyrir;

góðu þú heit,

gott er annars

víti hafa at varnaði.

20

Svá hánum gafsk

Sörla hinum góðráða,

þá er hann lagði á vald hans Vígúlfs;

tryggliga hann trúði,

en hinn at tálum varð,

sínum bróðurbana.

21

Grið hann þeim seldi

af góðum hug,

en þeir hétu hánum gulli í gegn;

sáttir létusk,

meðan saman drukku,

en þó kómu flærðir fram.

22

En þá eptir

á öðrum degi,

er þeir höfðu í Rýgjardal riðit,

sverðum þeir meiddu

þann er saklauss var

ok létu hans fjörvi farit.

23

Lík hans þeir drógu

á leynigötu

ok brytjuðu í brunn niðr;

dylja þeir vildu,

en dróttinn sá

heilagr himnum af.

24

Sál hans bað

hinn sanni guð

í sinn fögnuð fara;

en sökudólgar

hygg ek síðla muni

kallaðir frá kvölum.

25

Dísir bið þú þér

dróttins mála

vera hollar í hugum;

viku eptir

mun þér vilja þíns

alt at óskum ganga.

26

Reiðiverk,

þau þú unnit hefir,

bæt þú eigi illu yfir;

grættan gæla

skaltu með góðum hlutum;

þat kveða sálu sama.

27

Á guð skal heita

til góðra hluta,

þann er hefir skatna skapat;

mjök fyrir verðr

manna hverr,

er seinar finna föður.

28

Æsta dugir

einkum vandliga

þess er þykkir vant vera;

alls án æ verðr

sá er enskis biðr,

fár hyggr þegjanda þörf.

29

Síðla ek kom,

snemma kallaðr,

til dómvalds dyra;

þangat ek ætlumk,

því mér heitit var:

sá hefir krás er krefr.

30

Syndir því valda,

at vér hryggvir förum

ægisheimi ór;

engi óttask,

nema ilt göri;

gott er vammalausum vera.

31

Úlfum líkir

þykkja allir þeir,

er eiga hverfan hug;

svá mun gefask

þeim er ganga skal

þær inar glæddu götur.

32

Vinsamlig ráð

ok viti bundin

kenni ek þér sjau saman;

görla þau mun

ok glata aldregi,

öll eru þau nýt at nema.

33

Frá því er at segja,

hvé sæll ek var

ynðisheimi í,

ok hinu öðru,

hvé ýta synir

verða nauðgir at nám.

34

Vil ok dul

tælir virða sonu,

þá er fíkjask á fé;

ljósir aurar

verða at löngom trega,

margan hefir auðr apat.

35

Glaðr at mörgu

þótta ek gumnum vera,

þvíat ek vissa fátt fyrir;

dvalarheim

hefir dróttinn skapat

munafullan mjök.

36

Lútr ek sat,

lengi ek hölluðumk,

mjök var ek þá lystr at lifa;

en sá réð

er ríkr var;

frammi eru feigs götur.

37

Heljar reip

kómu harðliga

sveigð at síðum mér;

slíta ek vilda,

en þau seig váru;

létt er lauss at fara.

38

Einn ek vissa,

hversu alla vega

sullu sútir mér;

Heljar meyar

er mér hrolla buðu

heim á hverju kveldi.

39

Sól ek sá

sanna dagstjörnu

drúpa dynheimum í;

en Heljar grind

heyrða ek á annan veg

þjóta þungliga.

40

Sól ek sá

setta dreyrstöfum,

mjök var ek þá ór heimi hallr;

máttug hon leisk

á marga vegu

frá því er fyrri var.

41

Sól ek sá,

svá þótti mér,

sem ek sæja göfgan guð;

henni ek laut

hinsta sinni

aldaheimi í.

42

Sól ek sá,

svá hon geislaði,

at ek þóttumk vætki vita;

en Gylfar straumar

grenjuðu á annan veg,

blandnir mjök við blóð.

43

Sól ek sá

á sjónum skjálfandi,

hræðslufullr ok hnipinn;

þvíat hjarta mitt

var heldr mjök

runnit sundr í sega.

44

Sól ek sá

sjaldan hryggvari,

mjök var ek þá ór heimi hallr;

tunga mín

var til trés metin,

ok kólnat alt fyr utan.

45

Sól ek sá

síðan aldregi

eptir þann dapra dag,

þvíat fjallavötn luktusk

fyr mér saman,

en ek hvarf kallaðr frá kvölum.

46

Vánarstjarna flaug,

þá var ek fæddr,

brot frá brjósti mér;

hátt at hon fló,

hvergi settisk,

svá at hon mætti hvíld hafa.

47

Öllum lengri

var sú hin eina nótt,

er ek lá stirðr á strám;

þá merkir

þat er guð mælti,

at maðr er moldar sonr.

48

Virði þat ok viti

inn virki guð,

sá er skóp hauðr ok himin;

hversu einmana

margir fara,

þó við skylda skyli.

49

Sinna verka

nýtr seggja hverr,

sæll er sá er gott görir;

auði frá

er mér ætluð var

sandi orpin sæng.

50

Hörundar hungr

tælir hölda opt,

hann hefir margr til mikinn;

lauga vatn

er mér leiðast var

eitt allra hluta.

51

Á norna stóli

sat ek níu daga,

þaðan var ek á hest hafinn;

gýgjar sól

er skein grimmliga

ór skýdrúpnis skýjum.

52

Utan ok innan

þóttumk ek alla fara

sigrheima sjau;

uppi ok niðri

leitaða ek æðra vegar,

hvar mér væri greiðastar götur.

53

Frá því er at segja,

hvat ek fyrst um sá,

þá ek var í kvölheima kominn:

sviðnir fuglar,

er sálir váru,

flugu svá margir sem mý.

54

Vestan sá ek fljuga

Vánar dreka,

ok féll á glævalds götu;

vængi þeir skóku,

svá víða þótti mér

springa hauðr ok himinn.

55

Sólar hjört

leit ek sunnan fara,

hann teymðu tveir saman;

fætr hans

stóðu foldu á,

en tóku horn til himins.

56

Norðan sá ek ríða

Niðja sonu,

ok váru sjau saman;

hornum fullum

drukku þeir hinn hreina mjöð

ór brunni Baugregins.

57

Vindr þagði,

vötn stöðvaði,

þá heyrða ek grimmligan gný;

sínum mönnum

svipvísar konur

mólu mold til matar.

58

Dreyrga steina

þær hinar dökku konur

drógu daprliga;

blóðug hjörtu

héngu þeim fyr brjósti utan,

mædd með miklum trega.

59

Margan mann

sá ek meiddan fara

á þeim glæddu götum;

andlit þeirra

þóttu mér öll vera

rýgjar blóði roðin.

60

Marga menn

sá ek moldar gengna,

þá er eigi máttu þjónustu ná;

heiðnar stjörnur

stóðu yfir höfði þeim

fáðar feiknstöfum.

61

Menn sá ek þá,

er mjök ala

öfund um annars hagi;

blóðgar rúnar

váru á brjósti þeim

merktar meinliga.

62

Menn sá ek þar

marga ófegna,

þeir váru villir vega;

þat kaupir sá,

er þessa heims

apask at óheilum.

63

Menn sá ek þá,

er mörgum hlutum

væltu um annars eign;

flokkum þeir fóru

til Fégjarns borgar,

ok höfðu byrðar af blýi.

64

Menn sá ek þá,

er margan höfðu

fé ok fjörvi rænt;

brjóst í gegnum

rendu brögnum þeim

öflgir eitrdrekar.

65

Menn sá ek þá,

er minst vildu

halda helga daga;

hendr þeirra

váru á heitum steinum

neglðar nauðliga.

66

Menn sá ek þá,

er af mikillæti

virðusk vánum framar;

klæði þeira

váru kynliga

eldi um slegin.

67

Menn sá ek þá,

er mart höfðu

orð á annan logit;

heljar hrafnar

ór höfði þeim

harðliga sjónir slitu.

68

Allar ógnir

fær þú eigi vitat,

þær er helgengnir hafa;

sætar syndir

verða at sárum bótum;

æ koma mein eptir munuð.

69

Menn sá ek þá,

er mart höfðu

gefit at guðs lögum;

hreinir kyndlar

váru yfir höfði þeim

brendir bjartliga.

70

Menn sá ek þá,

er af miklum hug

veittu fátækum frama;

lásu helgar bækr

ok himna skript

englar yfir höfði þeim.

71

Menn sá ek þá,

er mjök höfðu

hungri farit hörund;

englar guðs

lutu öllum þeim;

þat er æðsta unað.

72

Menn sá ek þá,

er móður höfðu

látit mat í munn;

hvílur þeirra

váru á himingeislum

hafðar hagliga.

73

Helgar meyjar

höfðu hreinliga

sál af syndum þvegit

manna þeirra,

er á mörgum degi

pína sjálfa sik.

74

Hávar reiðir

sá ek með himnum fara,

þær eiga götur til guðs;

menn þeim stýra,

er myrðir eru

alls fyr öngvar sakir.

75

Hinn mátki faðir!

mæstr sonr!

heilagr andi himins!

þik bið ek skilja,

er skapat hefir,

oss alla eymðum frá.

76

Bjúgvör ok Listvör

sitja í Herðis dyrum

organs stóli á;

járna dreyri

fellr ór nösum þeim,

sá vekr fjón með fyrðum.

77

Óðins kván

rær á jarðar skipi,

móðug á munað;

seglum hennar

verðr síð hlaðit,

þeim er á þráreipum þruma.

78

Arfi! faðir

einn þér ráðit hefi,

ok þeir Sólkötlu synir,

hjartar horn,

þat er ór haugi bar

hinn vitri Vígdvalinn.

79

Hér eru rúnar,

er ristit hafa

Njarðar dætr níu:

Ráðveig hin elsta

ok Kreppvör hin yngsta

ok þeirra systr sjau.

80

Hverju [bölvi]

þeir belt hafa

Svafr ok Svafrlogi;

blóð þeir vöktu

ok benjar sugu

illum ey vana.

81

Kvæði þetta,

er ek þér kent hefi,

skaltu fyr kvikum kveða:

Sólarljóð

er sýnask munu

minst at mörgu login.

82

Hér vit skiljumk,

ok hittask munum

á feginsdegi fíra;

dróttinn minn!

gefi dauðum ró,

hinum líkn, er lifa!

83

Dásamligt fræði

var þér í draumi kveðit,

en þú sátt it sanna;

fyrða engi

var svá fróðr um skapaðr,

er áðr heyrði Sólarljóðs sögu.

(Sólarljóð koma frá Tor Gjerde gjerde@nvg.unit.no)