Grímnismál


GRÍMNISMÁL



(Af den ældre Edda. Indskrevet efter Jón Helgasons udgave, uden kildekritiske kommentarer.

Resume: Kong Hrauðungs sönner Agnar og Geirröd driver til havs under en fisketur og tilbringer en vinter hos Frigg og Odin, forklædt som et husmandspar. Ved hjemkomsten sender Geirröd efter Odins opfordring lillebroderen "hen hvor smölferne ta'r dig". Frigg hævner denne forsmædelse ved en snedig intrige: hun vædder med Odin om at Geirröd piner sine gæster af bar nærighed, og da Odin drager afsted for at pröve Geirröds gæstevenskab, får hun Geirröd til at tro at Odin er en ondsindet troldkarl. Geirröd lænker Odin mellem to b†l, men hans sön Agnar (opkaldt efter onklen der blev ekspederet til smölfeparty) harmes på gæstens vegne og slukker hans törst med et drikkehorn. Som belönning herfor giver Odin en 54 strofers poetisk rundvisning i Asg†rd og omegn, og forbander sin tidligere yndling Geirröd, der i sin brandert skvatter over sit sværd, hvorefter Agnar bliver konge.

Billedet af Ask Yggdrasil med egernet, örnen og slangen kendes fra dette digt. Beretningen om hvordan verden skabtes af Ymers krop er ret udførlig her.)


Frá sonom Hrauðungs konungs.

Hrauðungr konugr átti tvá sono; hét annarr Agnarr, en annarr Geirröðr. Agnarr var x. vetra, en Geirröðr viii. vetra. Þeir rero tveir á báti með dorgar sínar at smáfiski. Vindr rak þá í haf út. Í náttmyrkri bruto þeir við land ok gengo upp, fundo kotbónda einn. Þar vóro þeir um vetrinn. Kerling fóstraði Agnar, en karl Geirröð. At vári fekk karl þeim skip.

En er þau kerling leiddo þá til strandar, þá mælti karl einmæli við Geirröð.

Þeir fengo byr ok kvómo til stöðva föðurs síns. Geirröðr var fram í skipi; hann hlióp upp á land, en hratt út skipino ok mælti: "Farðu þar er smyl hafi þik!"

Skipit rak út, en Geirröðr gekk upp til bæiar. Hánom var vel fagnat; þá var faðir hans andaðr. Var þá Geirröðr til konungs tekinn ok varð maðr ágætr.

Óðinn ok Frigg sáto í Hliðskiálfo ok sá um heim alla. Óðinn mælti: "Sér þu Agnar fóstra þinn, hvar hann elr börn við gýgi í hellinom? En Geirröðr fóstri minn er konungr ok sitr nú at landi".

Frigg segir: "Hann er matníðingr sá, at hann kvelr gesti sína ef hánom þikkia of margir koma".

Óðinn segir at þat er in mesta lygi. Þau veðia um þetta mál.

Frigg sendi eskismey sína, Fullo, til Geirröðar. Hón bað konung varaz at eigi fyrirgerði hánom fiöllkunnigr maðr, sá er þar var kominn í land, og sagði þat mark á, at engi hundr var svá ólmr at á hann myndi hlaupa.

En þat var inn mesti hégómi at Geirröðr væri eigi matgóðr. Ok þó lætr hann handtaka þann mann er eigi vildo hundar á ráða. Sá var í feldi blám ok nefndiz Grímnir, ok sagði ekki fleira frá sér, þótt hann væri at spurðr. Konungr lét hann pína til sagna ok setia milli elda tveggia, ok sat hann þar viii. nætr.

Geirröðr konungr átti son x. vetra gamlan, ok hét Agnarr eptir bróður hans. Agnarr gekk at Grímni ok gaf hánom horn fult at drekka, sagði at konungr gørði illa er hann lét pína hann saklausan. Grímnir drakk af. Þá var eldrinn svá kominn at feldrdinn brann af Grímni. Hann kvað:


Heitr ertu, hripuðr,
ok heldr til mikill;
göngomk firr, funi!
loði sviðnar,
þótt ek á lopt berak,
brennomk feldr fyrir.

Átta nætr
sat ek milli elda hér,
svá at mér mangi mat ne bauð,
nema einn Ágnarr
er einn skal ráða,
Geirröðar sonr,
gotna lande.

Heill skaltu, Agnarr,
allz þik heilan biðr
Veratýr vera;
eins drykkiar
þú skalt aldregi
betri giöld geta.

Land er heilagt
er ek liggia sé
ásom ok álfom nær;
en í Þrúðheimi
skal Þórr vera,
unz um riúfaz regin.

Ýdalir heita,
þar er Ullr hefir
sér um görva sali.
Álfheim Frey
gáfo i árdaga
tívar at tannfé.

Bær er sá inn þriði,
er blið regin
silfri þökðo sali;
Valaskiálfr heitir,
er vélti ser
áss i árdaga.

Sökkvabekr heitir enn fiórði,
en þar svalar knego
unnir yfir glymia;
þar þau Óðinn ok Sága
drekka um alla daga
glöð or gullnom kerom.

Glaðsheimr heitir enn fimti,
þars en gullbiarta
Valhöll við of þrumir;
en þar Hroptr
kýss hverian dag
vápndauða vera.

Miök er auðkent
þeim er til Óðins koma
salkynni at siá:
sköptom er rann rept,
skiöldom er salr þakiðr,
bryniom un bekki strát.

Miök er auðkent
þeim er til Óðins koma
salkynni at siá:
vargr hangir
fyr vestan dyrr
ok drúpir örn yfir.

Þrymheimr heitir enn sétti,
er þiazi bió,
sá inn ámátki iötunn;
en nú Skaði byggvir,
skír brúðr goða,
fornar tóptir föður.

Breiðablik ero in siundo,
en þar Baldr hefir
sér um gerva sali,
á því landi
er ek liggia veit
fæsta feiknstafi.

Himinbiörg ero en átto,
en þar Heimdall
kveða valda véom;
þar vörðr goða
drekkr í væro ranni
glaðr inn góða miöð.

Fólkvangr er inn níundi,
en þar Freyia ræðr
sessa kostom i sal;
halfan val
hon kýss hverian dag
en hálfan Óðinn á.

Glitnir er inn tíundi,
hann er gulli studdr
ok silfri þakðr it sama;
en þar Forseti
byggir flestan dag
ok svæfer allar sakir.

Nóatún ero en ellipto,
en þar Niörðr hefir
sér um görva sali,
manna þengill
enn meins vani
hátimbroðonm hörgi ræðr.

Hrísi vex ok há grasi
Víðars land viði;
en þar mögr of læzk
af mars baki
frækn at hefna föður.

Andhrímnir
lætri í Eldhrímne
Sæhrímne soðinn,
fleska bezt;
en þat fáir vito
við hvat einheriar alaz.

Gera ok Freka
seðr gunntamiðr,
hróðigr Heriaföðr;
en við vín eitt
vápngöfugr
Óðinn æ lifir.

Huginn ok Muninn
fliúga hverian dag
iörmungrund yfir;
óumk ek of Hugin
at hann aptr ne komit,
þó siámk meirr um Munin.

Þýtr þund,
unir þióðvitnis
fiskr flóði í;
árstraumr
þikkir ofmikill
valglaui at vaða.

Valgrind heitir,
er stendr velli á
heilög fyr helgom durom;
forn er sú grind,
en þat fáir vito,
hvé hón er i lás lokin.

Fimm hundruð gólfa
ok um fiórom tøgom,
svá hýgg ek Bilskirnni með bugom;
ranna þeira
er ek rept vita
míns veit ek mest magar.

Fimm húndruð dura
ok um fiórom tøgom,
svá hygg ek at Vallhöllo vera;
átta hundruð einheria
ganga senn ór einom durom,
þá er þeir fara at vitni at vega.

Heiðrún heitir geit,
er stendr höllo á
ok bítr af læraðs limom;
skapker fylla
hón skal ins skíra miaðar,
knáat sú veig vanaz.

Eikþyrnir heitir hiörtr,
er stendr á höllo Heriaföðrs
ok bítr af Læraðs limom;
en af hans hornom
drýpr i Hvergelmi,
þaðan eigo vötn öll vega:

Síð ok Víð,
Sækin ok Eikin,
Svöl ok Gunnþró,
Fiörm ok Fimbulþul,
Rín ok Rennandi,
Gipul ok Göpul,
Gömul ok Geirvimul,
þær hverfa um hodd goða,
Þyn ok Vin,
Þöll ok Höll,
Gráð ok Gunnþorin.

Vína heitir enn,
önnor Vegsvinn,
þriðia Þióðnuma,
Nyt ok Nöt,
Nönn ok Hrönn,
Slíð ok Hrið,
Sylgr ok Ylgr,
Víð ok Ván,
Vönd ok Strönd,
Giöll ok Leiptr,
þær falla gumnom nær,
en falla til heilar heðan.

Körmt ok Örmt
ok Kerlaugar tvær,
þær skal Þórr vaða
hverian dag
er hann dæma ferr
at aski Yggdrasils,
þvíat Asbrú
brenn öll loga,
heilög vötn hlóa.

Glaðr ok Gyllir,
Gler ok Skeiðbrimir,
Silfrintoppr ok Sinir,
Gísl ok Falhófnir,
Gulltoppr ok Léttfeti,
þeim ríða æsir ióm
dag hvernn,
er þeir dæma fara
at aski Yggdrasils.

Þriár rætr
standa á þriá vega
undan aski Yggdrasils;
Hel býr undir einni,
annarri hrímþursar,
þriðio mennzkir menn.

Ratatoskr heitir íkorni,
er renna skal
at aski Yggrdrasils;
arnar orð
hann skal ofan bera
ok segia Níðhöggvi niðr.

Hirtir ero ok fiórir,
þeirs af hæfingar á
gaghálsir gnaga:
Dáinn ok Dvalinn,
Dúneyrr ok Duraþrór.

Ormar fleiri
liggia under aski Yggdrasils
en þat uf hyggi hverr ósviðra apa:
Góinn ok Móinn,
þeir ero Grafvitnis synir,
Grábakr ok Grafvölluðr,
Ofnir ok Svafnir
hygg ek at æ skyli
meiðs kvisto má.

Askr Yggdrasils
drýgir erfiði
meira enn menn viti:
hiörtr bitr ofan,
en á hliðo fúnar,
skerðer Níðhöggr neðan.

Hrist ok Mist
vil ek at mér horn beri,
Skeggiöld ok Skögul,
Hildi ok Þrúði,
Hlökk ok Herfiötur,
Göll ok Geirölul,
Randgríð ok Ráðgríð
ok Reginleif;
þær bera einheriom öl.

Árvakr ok Alsviðr,
þeir skolo upp heðan
svangir sól draga;
en und þeira bógóm
fálo blíð regin
æsir, ísarnkol.

Svalinn heitir,
hann stendr sólo fyrir,
skiöldr, skínanda goði;
biörg ok brim
ek veit at brenna skolo
ef hann fellr í frá.

Sköll heitir úlfr,
er fylgir eno skirleita goði
til varna viðar;
en annarr Hati,
hann er Hróðvitnis sonr,
sá skal fyr heiða brúði himins.

Ór Ymis holdi
var iörð um sköpuð,
en ór sveita sær,
biörg ór beinom,
haðmr ór hári,
en ór hausi himinn.

En ór hans brám
gerðo blið regin
miðgarð manna sonom;
en ór hans heila
vóro þau in harðmóðgo
ský öll um sköpuð.

Ullar hylli hefr
ok allra goða
hverr er tekr fyrstr á funa;
þvíat opnir heimar
verða um ása sonum,
þá er hefia af hvera.

Ívalda synir
gengo í árdaga
skíðblaðni at skapa,
skipa bezt,
skírom Frey,
nýtom Niarðar bur.

Askr Yggdrasils,
hann er æztr viða,
en Skíðblaðnir skipa,
Óðinn ása,
en ióa Sleipnir,
Bilröst brúa,
en Bragi skálda,
Hábrók hauka,
en hunda Garmr.

Svipom hefi ek nú ypt
fyr sigtíva sonom,
við þat skal vilbiörg vaka;
öllom ásom
þat skal inn koma
Ægis bekki á,
Ægis drekko at.

Hétomk Grímr,
hétomk Gangleri,
Herian ok Hiálmberi,
Þekkr ok Þriði,
Þuðr ok Uðr,
Helblindi ok Hár;

Saðr ok Svipall
ok Sanngetall,
Herteitr ok Hnikarr,
Bileygr, Báleygr
Bölverkr, Fiölnir,
Grímr ok Grímnir,
Glapsviðr ok Fiölsviðr;

Síðhöttr, Síðskeggr,
Sigföðr, Hnikuðr,
Alföðr, Valföðr,
Atríðr ok Farmatýr;
eino nafni
hétomk aldregi,
síz ek með fólkom fór.

Grímne mik héto
at Geirröðar,
en Iálk at Ásmundar,
enn þá Kialar,
er ek kiálka dró;
Þrór þingom at,
Viðurr at vígom,
Óski ok Ómi,
Iafnhár ok Biflindi,
Göndlir ok Hárbarðr með goðom;

Sviðurr ok Sviðrir
er ek hét at Søkkmímis,
ok dulða ek þann inn alda iötun,
þá er ek Miðviðnis vark
ins mæra burar
orðinn einbani.

Ölr ertu, Geirröðr!
hefr þú ofdrukkit;
miklo ertu hnugginn,
er þú ert míno gengi,
öllom einheriom
ok Óðins hylli.

Fiölð ek þér sagða,
en þú fátt um mant;
of þik véla vinir;
mæki liggia
ek sé míns vinar
alklan í dreyra drifinn.

Eggmóðan val
nú mun Yggr hafa;
þitt veit ek líf um liðit;
úfar ro dísir,
nú knáttu Óðin siá,
nálgaztu mik ef þú megir!

Óðinn ek nú heiti,
Yggr ek áðan hét,
hétomk Þundr fyrir þat,
Vakr ok Skilfingr,
Váfuðr ok Hroptatýr,
Gautr ok Iálkr með goðom,
Ofnir ok Svafnir,
er ek hygg at orðnir sé
allir af einom mér.


Geirröðr konungr sat ok hafði sverð um kné sér, ok brugðit til miðs. En er hann heyrði at Óðinn var þar kominn, stóð hann upp ok vildi taka Óðin frá eldinom. Sverðit slapp ór hendi hánom, visso hiöltin niðr. Konungr drap fæti ok steyptiz áfram, en sverðit stóð í gögnom hann, ok fekk hann bana. Óðinn hvarf þá. En Agnarr var þar konungr lengi síðan.


Grímnismál koma frá Ole Nielsby í Danmörku (onielsby@post4.tele.dk)

Netutgáfan - apríl 1999