1. Frá Sörla ok ætt hans

Í þann tíma, sem Hálfdan konungr Brönufóstri stýrði Svíþjóð inni köldu, er hann vann af Agnari inum auðga, en setti Astró, mág sinn, yfir England ok gerði hann hertuga þar yfir, réð sá konungr Upplöndum, er Erlingr hét. Hann stýrði þriðjungi Noregs, en Haraldr konungr Valdimarsson tveim hlutum ríkis. Erlingr konungr þótti höfðingi mikill ok stórauðigr, því at hann hafði lengi verit með Knúti konungi inum ríka ok hafði öðlazt af honum mikinn auð, fé ok góða gripi.

Drottning konungs hét Dagný, komin af Æsum. Með henni átti hann tvá sonu ok eina dóttur, er Ingibjörg hét. Konungr lét gera henni eina höll með sterkum steinmúr ok vel vönduðum skíðgarði. Þar settist konungsdóttir með mikinn skara inna fríðustu meyja ok herligra hofþénara.

Sá eldri sonr konungs hét Sigvaldi, en inn yngri Sörli. Þeir váru báðir inir gerviligstu menn ok vel at íþróttum búnir, en þó helt konungr meir til Sörla en Sigvalda, því at hann var maðr fríðari sýnum, en svá rammr at afli, at honum komst engi til jafns um allan Noreg ok þótt enn lengra væri leitat. Konungr fekk honum einn mann, sem hann mennta skyldi. Hann hét Karmon. Hann kenndi Sörla konungssyni allar listir, þær sem einn karlmann mátti framast prýða. Ok er Sörli var fimmtán ára gamall, var hann í flestum listum vel lærðr ok svá rammr at afli, at sá var engi maðr í Noregi, at hann þyrfti við nema aðra hönd sína í senn, bæði til vápnaviðskipta ok allra annarra íþrótta, en svá var hann þungr fyrir vaxtar sakir, at engi hestr bar hann nema hálfan dag, svá at eigi spryngi þeir af mæði. Var hann því Sörli inn sterki kallaðr.

2. Sörli barðist við blámenn

Einn dag mælti konungsson við föður sinn: "Svá lízt mér," sagði hann, "at lítill frami mundi þat fyrir mér at liggja heima hér hjá yðr sem munkr í klaustri eða mær til kosta. Því sé yðr kunnugt, at þegar í stað vil ek ór landi halda með fimm skip ok margt vaskra manna. Skal ok Karmon, fóstri minn, fylgja mér með svá mikinn farargreiða sem þörf gerist."

Ok er konungsson endaði sína ræðu, mælti konungr: "Þetta allt, sem þér um biðið, skal gjarnan yðr veitt vera."

Fekk hann nú syni sínum fimm skip ok margan vel vaskan dreng. Karmon, fóstri Sörla, var í ferð með honum. Kvaddi Sörli föður sinn ok alla borgarmenn, áðr hann færi í burt, helt síðan ór landi ok hafði sigr í hverri orrostu, er hann til ætlaði. Ok er mjök var á sumar liðit, hafði konungsson fengit átta skip, öll vel hlaðin með gull ok dýrmæta gripi ok allt, hvat er kjósa mundi. Hafði hann ok fengit fjölda röskra manna. Vill nú konungsson því aptr snúa til Noregs. Tóku þeir sér stefnu rétta leið til austrs ok undu upp hvert segl við húna, er á var skipunum.

Ok er þeir höfðu svá siglt í nokkur dægr, laust á fyrir þeim svá mikilli þoku, at engi sá neitt til réttrar leiðar. Gekk þetta svá nú í nokkura daga, at engi vissi, hvat þeir halda mundu, ok um síðir þóttust þeir vita, at þeir væri at landi nokkuru komnir. Spurði þá konungsson, hvárt nokkurr sinna manna vissi skil á, hvar þeir væru at komnir, en engi var sá, sem frá kunni greina. Bað konungsson þá kasta akkeri ok búa um skipin, kveðst þar dvelja vilja, þar til þeir sæi sér færi burtferðar. Var nú svá gert sem konungsson sagði fyrir. Ok er þat var albúit, kvaðst Sörli á land ganga vilja ok vita, ef þeir kynni at líta mannabyggðir.

Gekk konungsson nú á land við tólfta mann. Veðr var allblítt. Sáu þeir, at landit var mjök skógi vaxit. Þeir gengu áfram, þangat til þeir kómu í nánd fjallshlið einni. Nam konungsson þar staðar í einu rjóðri ok menn hans ok hafði eigi nema sverð sitt.

Í þessu bili sjá þeir tólf menn stefna á móti sér, forkunnar stóra ok ólíka öðrum mennskum mönnum. Svartir váru þeir ok illigir ásýndum, ekkert hár á höfði, brýnnar hengu allt á nef niðr, augun gul sem í ketti, en tennrnar sem kalt járn. Þeir höfðu allir járnrennda skildi ok stórar stengr, stáli spengdar. Ok er þeir litu konungsson ok hans menn, tóku þeir allir at hrína mjök grimmiliga ok eggjandi hverr annan, en konungsson bað menn sína eigi blygðast við þetta, heldr verða við vaskliga; ok gengu nú hvárir í mót öðrum.

En sem konungsson mætti þessum miklu blámönnum, sló í inn sterkasta bardaga með stórri atsókn, svá at allt þótti sundr bresta. Nam hvert þeira högg staðar í jörðu, ok eigi leið langt, áðr konungssonar menn váru allir fallnir, en hann sjálfr svá ákafliga móðr, at honum helt við spreng. Sóttu þá blámenn at honum með mikilli eggjan ok ólmligum hljóðum ok öskri, en hann varðist vel ok drengiliga ok hljóp í lopt upp yfir þeira stóru högg. Þar með skipti hann í höggum sverði ok skildi ok greip þat ýmsum höndum, er honum sýndist, ok sáu þeir lítt við því. Stýfði hann nú af þeim hendr ok fætr, brynjur ok búka, svá at engi þeira hlíf dugði þeim meir en brunnit hálmstrá, ok svá lék hann við þá sem león við sauði, ok eigi létti hann fyrr en hann hafði alla þá af dögum ráðit. Var hann þá orðinn ákafliga móðr, en lítt sárr. Ok er þetta var af staðit, sem nú var sagt, settist konungsson niðr í rjóðrinu ok lét sér renna mæði um stundar sakir, hyggr nú til skipa at ganga.

3. Viðreign við jötun ok kerlingu

Þessu næst heyrir hann dunur ok dynki stóra mjök nærri sér ok fýsir nú at vita, hverju slíkt gegnir. Gengr hann nú nokkut lengra fram á skóginn með fjallshlíðinni, þar til er hann kemr at helli stórum. Hann lítr nú um gluggann, er var á hellinum, ok sér um hann allan. Lítr hann einn hræðiligan jötun liggja í sinni rekkju. Aldri hafði konungsson sét stærra mann. Hans búkr tók beggja veggja á milli með svo herfiligri ásýnd ok óskapligri, at konungsson undraðist þat stórliga. Hann sá þar ok eina kerlingu heldr stórmannliga. Hún stóð við þverpall einn ok var at brytja þar niðr mannakjöt ok hrossa ok var harðla stórvirk at þessu.

Síðan heyrði konungsson, at kerling mælti við karl sinn -- ok nefndi hann Skrímni -- á þessa leið: "Nú eru eigi," sagði hún, "matvæli meiri í helli okkrum en nú hefi ek búit til máltíðar.

Skrímnir kvað slíkt eigi ólíkligt, ok sagði þat vel enzt hafa, -- "ok þat skalt þú vita," sagði hann, "at, þótt ek liggi nú lágt, skal enn þá nokkut fyrir verða, nær piltar okkar koma heim í kveld, því at nú eru hér skip at landi komin, eigi færi en átta, ok er þat at mínum vilja, því at ek gerði þeim megnan vind með þoku, svá at þeir skyldu hingat villast, ok skulu þeir allir helju gista, áðr en þessi dagr er á enda."

Kerling gladdist mjök við þetta ok gekk síðan í einn afhelli.

Nú sprettr konungsson upp af hellisglugganum ok gengr í hellinn. Berr hann nú sitt spjót í hægri hendi, en sverðit í vinstri, ok leggr síðan spjótinu báðum höndum í kvið risans, svá at út gekk oddrinn um bakit. Í öðru lagi eða sinni leggr konungsson báðum höndum sverði sínu í kjapt risans, en risinn, er hann fekk lagit, brauzt um með öskri ok ólmligum hljóðum, þar til er sængin brotnaði, en risinn steyptist á gólf niðr með stórum umbrotum.

Ok í þessu bili kemr kerling aptr í hellin ok sér nú, hvat um er. Grípr hún þá eina bitrliga skálm, bregðr henni síðan, ok höggr framan at konungssyni, svá at hún klauf allan hans skjöld at endilöngu, ok nam oddrinn brjóstit, svá at í beini stóð. Höggr hún þá hvert högg at öðru, svá at konungsson hopaði á hæl við sér hvert, ella hefði hann dauða beðit, ok svá ákafliga fast fylgdi hún sér, at því ólmari var hún, er hún sótti lengr. Var hún með beli ok háum hljóðum, svá at eldr þótti brenna ór augum hennar ok kjapti. Ok svá mikil ógn stóð konungssyni af óvin þessum, at eigi þorði hann í mót at sjá þeim eldliga anda, er af hennar kjapti gaus, ok eigi gat hann staðizt þau ógnarligu hljóð, sem hún hafði.

Sér nú konungsson eina gjá í hellisgólfinu svá djúpa, at hann hyggr þeim dauða búinn, er þar í fellr. Er hann nú svá sem kominn á gjáarbarminn ok hyggr, at skessan muni vilja bægja sér í gjána. Snarar hann nú sínu sverði ok hleypr undir tröllkonuna, en hún þreif í mót allgrimmliga ok rak klærnar allt inn at beini. Kómu nú í með þeim harðar sviptingar, ok hrakti hún konungsson um hellinn. En þó at hún væri mjök trylld at afli, þá gat hún þó aldri komit honum af fótunum. Hafði konungsson nát hryggspennu á henni ok sá nú eigi annat vísara fyrir en bæði skyldu þau í gjána falla. Sté þá tröllkonan í gólfit allt til knjánna ok togaði konungsson at sér, svá at hann kom nú engri hreysti við. Numu þá hælar hennar við gjáarbarminn, ok hljóp Sörli nú í fang henni svá hart, at bæði duttu þau í gjána, svá at þau kómu djúpt niðr, ok numu staðar við stall einn, er í var gjánni. Varð Sörli nú efri. Kerling hafði læst sína aðra hönd í hári konungssonar, en aðra í hans brjósti, ok með því henni varð ósvipt við byltuna, þá sleppti hún þeiri hendinni, er hún helt í hárit með. Tók Sörli þá báðum höndum fyrir kverkar henni ok dró eigi af. Lét hann nú kné fylgja kviði.

Dró þá allt megn ór henni, svá at hún tók til at biðja sér griða ok mælti: "Gef mér grið, konungsson, ok skal ek allt til vinna, þat er þú vilt, at ek geri, upp á þat ek haldi lífinu."

En konungsson kvað þat fjarri fara, at hann léti hana lifa, ok sagði hana í þessari gjá skyldu deyja án allrar dvalar it snarasta, en hún bað sér á marga vega lífsins, sem hún kunni.

En um síðir mælti Sörli: "Á þat mun ek hætta, at þú haldir lífi þínu með slíkum skilmála, at þú sækir mér herklæði svá góð, at aldri kunni neitt sverð á þeim festa, ok sverð þat, er eins bíti stál sem stein, ok þat skaltu gert hafa innan mánaðar. Fylgja skal hér með ok liðsemd þín, nær sem ek vil ok með kann þurfa."

Kerling mælti: "Allt skal þetta gert, sem þér biðið, ok öllu til kosta, at ent verði."

Lét konungsson hana þá upp standa, ok gengu nú bæði um hellinn. Beiddi hún þá, at hann liðsinnti sér at koma karlinum dauða í gjána, ok þat veitti hann henni. Ok er því starfi var lokit, lét kerling einn hlemm yfir gjáarmunnann. Síðan leiddi hún konungsson til sængr, ok þótti honum sú sæng svá vel til reidd sem einum konungssyni mundi vel hæfa at sofa. Tók nú kerling eitt horn ok bað hann af því drekka, ok svá gerði hann. Þóttist hann þá lítt kenna meina ok sofnaði skjótt.

4. Kerling veitti Sörla

En at morgni, er konungsson vaknar, litast hann innar um hellinn ok þykkist nú sjá þar nægð auðæfa, hugsar nú með sér, at eigi muni meiri ríkdómr í Arabíaríki í einum stað saman komit en nú sá hann.

Kom þá kerling at sænginni ok mælti: "Hversu hefir yðr, konungsson, sofnazt í helli mínum þessa nótt?"

Hann svarar: "Ærna vel."

Spyrr hann þá kerling at, hvert land þetta sé, er hann er á kominn, en hún segir honum þetta sé Bláland ok því stjórni sá konungr, er heitir Estróval inn mikli, einn inn mildasti herra í þessum parti heimsins, -- "en mitt nafn er Mána," sagði hún. "Höfum vit Skrímnir minn haldit helli þennan í fjörutigi ár ok æ nokkut til matfanga orðit, því at á hverju ári höfum vit seitt hingat þrjú skip með mönnum. Höfum vit ok einninn byggðir rændar hestum, úlföldum ok ösnum allra mest. Þar með höfum vit ok töfrat hingat marga góða gripi frá ýmsum herrum, ok get ek nú," sagði hún, "sýnt yðr hér til nokkur merki."

Sörli kvað hana kunna sér margt at greina. Klæddist hann síðan skjótt. En er hann var klæddr, settist hann undir borð, ok bar kerling fram dýrliga fæðu með alls konar ilmandi drykk. Dúkar váru þar af pelli ok purpura, en ker ok skálir af gulli með gimsteinum sett. Ok er Sörli hafði etit ok drukkit sem hann lysti, leiddi kerling hann í afhelli einn ok sýndi honum þar stóra nægð gulls ok gimsteina, ok þar af gaf hún honum eitt tafl af gulli gert, ok þóttist hann aldri þvílíkt sét hafa annat. Skikkju gaf hún honum hlaðbúna í skaut niðr ok gullhring einn, sem at var saman skrúfaðr í níu stöðum, ok mælti: "Berir þú þenna hring á þinni hendi, munt þú hvárki á sjó né landi villast mega."

Þá mælti Sörli: "Aldri þáða ek slíka gjöf fyrr af nokkurum manni," ok þakkaði henni nú gripina með fögrum orðum ok mörgum.

Síðan bjóst hann til burtferðar, ok fylgdi hún honum langt á leið. Þá mælti kerling: "Far þú nú vel, ok ger annathvárt, at þú bíð hér við land, þar til ek hefi gripina útvegat, ella at þú halt heim til Noregs, ok vitja svá hingat aptr, nær þér sýnist."

Konungsson kveðst svá gera mundu. Helt nú konungsson aptr til sinna manna, ok urðu honum allir fegnir, en kerling fór heim til hellis síns. Innti þá Sörli mönnum sínum allt af sinni ferð ok spyrr Karmon, fóstra sinn, hvat honum þykkir ráðligast þar um, at hann heldi þegar heim til Noregs eða bíði þar við land, til þess kerling hefði gripina útvegat. En honum þótti bezt fallit, at hann dveldist þar um mánuð næstan, til þess er kerling hefði gripina útvegat, ok leið nú svá þessi tími, fram til þess at konungsson hugði at vitja gripanna.

5. Sörli veitti Mánu lið

Einn dag í allblíðu veðri kvaddi Sörli konungsson með sér tólf menn ok hugði nú at finna kerlingu at máli. Gengu þeir allir ásamt, til þess at þeir fundu hellinn. Gekk konungsson þá inn fyrstr. Ok er hann kemr inn um dyrrnar, heyrir hann brak mikit í hellinum ok skarkala, svá at honum þótti sem allt léki á þræði, þat er var í nánd. Ok því næst sér hann, hvar tvær flagðkonur eru at glíma með stórum atgangi, ok reif hvár af annarri hár ok klæði, svá at báðar váru þær alblóðigar. Þykkist hann nú kenna, at önnur þeira er Mána flagðit, vinkona hans, ok þat þóttist hann sjá fyrir víst, at hún mundi inn lægra hlut ór býtum bera ok at hún væri næri því at þrotum komin af mæði. Var ok víða klipit hold hennar frá beinum.

Bregðr Sörli þá sverði sínu it skjótasta ok býðr sínum mönnum at veita lið Mánu. Höggr hann framan at skessunni á brjóstit, svá at í beini stóð. Við þetta ólmaðist hún svá mjök, at hún setti sínar klær fyrir brjóst Mánu, ok við þat fellr Mána í óvit niðr. Greip tröllkonan þá einn ás ok lamdi með honum alla menn konungssonar til dauðs í einu höggi, en konungsson höggr tveim höndum á vanga skessunnar, svá at af tók alla vangafilluna, ok hljóp þar út af sverðit, svá at þat tók sundr í miðju ás þann, er hún varðist með. Við þetta ólmast hún ok setr sínar klær fyrir brjóst Sörla, svá at hann fellr við í óvit, ok í því kom Mána á fætr aptr ok réðst í móti skessunni. Raknar þá Sörli við ok lagði sínu sverði í kvið skessunnar, svá at út gekk oddrinn um bakit, ok varð þat hennar bani.

Varð nú Mána harðla fegin ok þakkaði konungssyni mörgum fögrum orðum liðveizluna. Bað kerling hann þá með sér ganga ok kvað honum mál þykkja mundu at sjá gripina.

6. Sörli fekk gripina

Síðan tók kerling upp herklæði ok sverð bitrligt. "Þessi herklæði," sagði hún, "sótti ek út á Serkland til Maskaberts keisara, ok þau bar forðum inn mikli kappi Pantíparus, sem eptir Agamemnon keisara stýrði Grikklandi. Eru þau svá góð, at aldri mun nokkut sverð á þeim festa, hvar sem þú fram kemr undir mennskra manna eða trölla höndum, ok engi vætta mun svá heitt eitri spýja eða eldi, at þeim granda kunni, en sverðit bítr allt eins stál sem strá."

Konungsson tók nú við gripunum ok þakkaði henni með mörgum orðum þessa útvegu. Leiddi kerling hann út með sæmiligum gjöfum, ok skildu þau með vináttu. Sté konungsson þegar á skip ok sigldi it beinasta sem byr gaf heim til Noregs. Hitti hann þar föður sinn heilan á húfi ok alla vini sína. Sagði þá Sörli allt it sanna af sínum ferðum ok þeim frægðum, er hann vann á Blálandi.

Sat konungsson nú heima hjá föður sínum um vetrinn, ok bar eigi neitt til frétta.

7. Berserkir kómu í Noreg

Nú víkur sögunni til Haralds konungs Valdimarssonar, er stýrði tveim hlutum Noregs á móts við Erling konung, sem fyrr er um getit, at einn dag, sem hann sat við drykkjuborð, gengu tólf menn í höllina ok kvöddu konung snjöllu máli svá mælandi: "Tveir bræðr eru hér komnir við land þitt utan allt af Morlandi með tólf þúsundir manna vaskra til stríðs. Annarr þeira bræðra heitir Garðarr, en annarr Tófi. Vill nú Garðarr festa dóttur þína, Steinvöru, ok er þat allra manna mál, at aldri fái hún vaskara mann. Gef þú, herra konungr, skjótt svar til ræðu minnar," sagði sá, sem fram bar erendin.

Konungr svarar: "Fyrr skal hverr maðr hér í Noregi dauðr at velli hníga en ek gefi svá leiðu trölli ok mögnuðum berserk dóttur mína, ok seg þú þeim bræðrum, at ek muni koma til móts við þá strax at morgni með allan minn stríðsafla."

Sendimenn gengu nú til tjalda ok kunngerðu þeim bræðrum sín erendislok. En Haraldr konungr lét herboð uppskera ok bað hvern mann koma til móts við sik, er skildi kynni at valda. Fekk konungr vel fjórar þúsundir stríðsmanna. Helt konungr nú út af borginni með allan þenna her móti þeim bræðrum. En er þeir urðu slíks varir, heldu þeir þegar á móti með allan sinn her, ok slógu nú saman fylkingarnar. Urðu þar skjót umskipti, ok er þat fljótast af at segja, at þeir bræðr eyddu svá fljótt liði konungs, at fátt stóð eptir lífs af hans hermönnum. En sem konungr sér þetta, býðr hann sínum mönnum, sem eptir eru, at snúa heim til borgarinnar. Hafði hann þá eigi meira en þrjár þúsundir, ok hleypti konungr undan með þetta lið í borgina, en þeir bræðr eltu flóttann allt at borgarportum, ok lauk svá stríðinu.

8. Frá bardaga

Haraldr konungr helt nú ráðstefnu við lið sitt, hvat til bragðs skyldi taka í þeim vanda ok nauðsynjum, er þeim váru nú at höndum komnar, en þat gerðist á þeira stefnu, at öllum þótti ráðligast vera, at sent væri til Upplandaríkis ok gerð orð með skrifligum boðskap Erlingi konungi ok sonum hans, svá at þeir kæmi þeim til hjálpar með svá miklum her, er þeir kynni til at fá it snarasta, ok var nú þetta staðfest.

Sendi konungr nú tólf menn til Upplandaríkis. Tókst þeim vel ferðin, ok báru þeim feðgum bréfin, en þeir brugðu við skjótt, er þeir fengu þenna boðskap, ok heldu af stað frá Upplöndum ok léttu eigi fyrr en þeir fundu Harald konung. Urðu nú fyrir þeim blíðar kveðjur, ok bjuggust þegar ásamt allir til bardaga, riðu síðan út af borginni í móti þeim bræðrum, en þeir bræðr kómu senn í móti þeim frá herbúðum sínum með blámenn ok bannsettar hetjur.

Einn maðr í liði þeira bræðra hét Loðinn. Hann bar merki þeira. Hann var af Pólen. Stórr var hann sem risi ok ólíkr öllum mönnum fyrir sakir afls ok illiligrar ásýndar. Hans spjót var sex álna á lengd, en þriggja spanna á digrð. Hann reið einum fíl ok lamdi með sinni stöng bæði menn ok hesta, svá at öllum stóð af þessum óvin mikill ótti. Ganaði hann langt undan hernum ok var orðinn fimmtán manna bani, áðr en fylkingar kómu saman. En er Sörli sá þetta, reið hann þangat at, sem Loðinn var fyrir, ok lagði til hans með sinni stöng. Vegr hann síðan Loðin upp ok snarar honum ór söðlinum meir en fimmtán fet, svá at brotnaði í honum hvert bein.

En sem þeir bræðr líta, at Loðinn fellr, tóku þeir til ákafliga at ólmast með því æði, at menn hugðu eigi annat en þeir ólmir væri orðnir, ok ríðr Tófi þá þar at, sem Sigvaldi konungsson var fyrir, ok hyggr, at hann skyldi sitt líf láta. En í þessari svipan kemr at Sörli inn sterki ok höggr til Tófa, en þetta var sem ógert, því at eigi beit á hans bannsettan búk meir en á stein kæmi, ok nú stíga þeir báðir af sínum hestum ok gangast at knáliga, svá at hvárrgi sparði annan. Hafði Tófi brögð í frammi á ýmsa vega ok óð nú jörðina allt til knjánna sem blautan snjó, en Sörli stóð öll brögð hans af sér hreystiliga.

Þá mælti Sörli: "Þat hugða ek at sögnum, at engir í heiminum mundu meiri menn en þeir af Afríka, en nú lízt mér þat lygar ok it mesta drafl, ef þú hefir eigi meira þrótt en nú hefir þú í frammi látit, svá mikill garpr sem þú þykkist vera."

Ok við þetta hamaðist Tófi sem mest hann kunni. Þá mælti Sörli: "Þú, it blauða fól ok in fordæmda fýla, skalt nú þat reyna, hvat vér norskir veitum slíkum gestum sem þú ert, svá at þá þurfi síðr at langa til fundar við oss."

Þreif Sörli þá í eyra á Tófa ok reif í burt af honum alla vangafilluna ok skeggit allt niðr at bringu. Varð Tófi þá mjök ófríðr ásýndar. Brást hann þá í dreka líking, af því at hann var mjök hamrammaðr, ok blés nú framan at Sörla svá miklu eitri, at undrum gegndi, með svartri svælu, en Sörli hjó í þessu drekann sundr, ok lét Tófi þar líf sitt. Fell Sörli þá í óvit fyrir hans umbrotum ok eitrsblæstri.

En er Garðarr sér sinn bróður at velli hníga, varð hann ofrmáta trylltr ok reið nú þar at, sem Erlingr konungr var fyrir. Leggr hann þá til konungs sínu spjóti ok snarar honum ór söðlinum meir en tuttugu fet, svá at þrjú rifin brotnuðu í annarri síðu konungs. Í þessu raknar Sörli við, ok er hann sér föður sinn felldan, reið hann þangat at, sem Garðarr var fyrir, ok höggr til hans sínu sverði, svá at hann klauf höfuðit ok búkinn allt at söðli niðr, ok fell Garðarr þá dauðr af hestinum. Ráku þeir nú þegar flóttann bræðr, Sörli ok Sigvaldi, ok drápu hvern, er þeir náðu, svá at fátt eitt komst með lífi á burt.

9. Boð Haralds konungs við Sörla

Síðan hurfu þeir aptr til valsins ok létu kanna valinn. Váru þá heim færðir til borgarinnar konungarnir, Haraldr ok Erlingr, ok þat sárra manna, er græðandi var, ok var þeim öllum græðsla fengin. Urðu þeir brátt heilir sára sinna konungarnir, Haraldr ok Erlingr, ok var þá þegar tilbúin ágæt veizla öllu stórmenni. Þakkaði konungr þeim feðgum frægiligt fylgi, þó einna mest Sörla inum sterka. Þótti þá eigi á Norðrlöndum vera frægri maðr en Sörli.

Haraldr konungr mælti til Sörla: "Hver laun vilið þér nú af oss kjósa fyrir yðra liðveizlu, sem þér hafið oss sýnt, því at ef vér hefðum eigi yðar vaskleiks at notit, mundi Noregr allr ór hendi oss. Skal nú yðr þat kunngera, at engan hlut veit ek þann í minni eigu, er yðr skal of góðr vera, hvers sem óska vilduð."

Var þat allra manna mál, at konungr mundi vilja gifta Sörla dóttur sína, ef hann vildi hana kjósa, en Sörli svaraði máli konungs á þessa leið: "Herra konungr," sagði hann, "eigi em ek svá naumlátr sem þræll þurfandi, at ek vili mútur taka á afli mínu. Þætti oss heldr meiri sómi, at vár frægð mætti sem víðast út borin verða heldr en þiggja gjafir af yðr hér fyrir, þat er í fjarlægar álfur færast mætti."

Eptir þetta var lokit veizlunni, ok heldu allir höfðingjar á burt, hverr til síns heimkynnis. Fór Erlingr ok synir hans til Upplandaríkis ok váru áðr með sæmiligum gjöfum út leiddir af Haraldi konungi. Ok sat nú Sörli um kyrrt þenna vetr.

10. Frá hernaði Sörla

En er vára tók, lét Sörli búa til skip sín ok lýsti því yfir, at hann vildi í hernað halda um sumarit. Sigldi hann síðan burt af Noregi. Var Karmon, fóstri hans, með honum sem fyrr. Herjaði Sörli nú um vestrátt veraldar ok helzt um Affríkam, allt út at Rauðahafi. Fénuðust honum margir góðir gripir á sjó ok landi. Hafði hann nú fengit tólf skip, öll hlaðin með gull ok dýrmæta gripi, ok valit fólk it vaskasta. En er mjök var áliðit sumarit, vildi konungsson heim aptr snúa til Noregs.

Þat var eitt kveld mjök seint, at þeir kómu við Morland it eystra. Þar tók Sörli strandhögg mikit, herjaði á borgir ok kauptún ok rænti slíku er fyrir varð, en hjó til bana hvern, er fyrir stóð. Þar tók Sörli konungsson tólf menn ok tvá bræðr, er hétu Börkr ok Bölverkr. Þeir váru in mestu illmenni ok einninn hamrammir mjök. Þaðan helt Sörli konungsson til Danmerkr ok allt at Eyrarsundi. Köstuðu þeir þá akkerum ok lágu af um nóttina.

11. Viðreign Sörla ok Hálfdanar Brönufóstra

En at morgni, er menn vakna á skipum konungssonar, sjá þeir inn á sundinu lengra liggja sjau skip, ok þar í er svá lystiliga skrautligr dreki, at hans líka þóttust þeir aldri fyrr sét hafa, hvárki at stærð né búnaði. Allr var hann stáli sleginn ok gulli laugaðr fyrir ofan sjómál, þar með stafnar hans út skornir með miklum meistaradóm ok prýddir inu skærasta gulli ok víða svá í skurðina silfri smelt. Hann var ok fagrliga steindr ok málaðr með alls konar ýmisligum litarhætti, grænum ok hvítum, gulum ok bláum, bleikum ok svörtum. Á þessum fríða knerri stóð maðr við siglu, mikill at vexti ok aldraðr at líta. Hann var í kápu þeiri, er öll var hlöðum búin. Sverð hafði hann í hendi bjart ok bitrligt.

Ok er Sörli nálgaðist drekann, heilsar hann upp á þenna mikla mann ok spyrr: "Hverr er þessi inn stolti maðr, er fyrir þessum stóra dreka ræðr, er svá fram brunar með mikilli prýði ok prakt, at engan hefi ek slíkan fyrr sét?"

Inn mikli maðr, er á drekanum stóð, mælti: "Þessi mun einn sá vera, at eigi mun þik óttast né hræddr vera fyrir þér eða þrælum þínum, er þér fylgja, ok mun ek yðr lítit fleira segja."

Sörli mælti: "Þat þykkjumst ek heyra, at þér þykkizt of góðir til at mæla við oss, en hverr sem þú ert, munum vér þora at sjá yðr, áðr en úti er, en þat er helzt minn grunr, at þetta muni vera Hálfdan konungr Brönufóstri Hringsson af Svíþjóð inni köldu, hverja þú vannst af Agnari inum auðga, föðurbróður mínum, en gerðir hann at slá. Ætti mér því eigi at þykkja kosta vant við þik. Vil ek nú bjóða yðr þann kost at gefa á mitt vald þenna góða dreka ok þér farið, hvert þér vilið."

Hálfdan konungr mælti: "Lengi höfum vér þessum dreka stýrt, ok hefir hann ætíð happsamr verit. Hefir mér ok opt meira fyrir hann boðizt en gefa hann á burt fyrir enga muni, ok þótt ek hafi land unnit af föðurfrænda þínum, muntu svá búit hafa verða."

Var þá konungr æfar reiðr orðinn, ok gekk hann þá aptr ok fram um drekann. Bauð hann mönnum sínum, at þeir it snarasta byggist til orrostu móti þessum þrjótum ok dræpi þá it fyrsta. Var þá mikit hark á drekanum, ok var skotit fyrst stórum ásum ok grjóti, flettiskeptum ok örvum, gaflokum ok öxum, kesjum ok pálstöfum ok allra handa vápnum. Varð nú mikit mannfall, ok leið eigi lengi, áðr öll skip Sörla váru eydd ok í sundr brotin utan þat eitt, er hann sjálfr stýrði, en Hálfdan konungr hafði misst þrjú.

Einn var sá maðr með Hálfdani konungi, er Þórir hét inn sterki. Hann var sonr Þorviðs jarls ok var fimmtán vetra at aldri, en þó it mesta mannval ok fullhugi, svá at engi var hans jafningi at hreysti ok drengskap um allt Svíaveldi.

Nú er at segja frá Sörla, at þegar hann sér, at eigi mátti svá búit standa, þá hleypr hann upp á drekann, er minnst varði, ok þeir Börkr ok Bölverkr með honum kómust upp í öðrum stað en Sörli, ok börðust þeir nú allir drengiliga, eptir því sem hverr hafði þrek til ok karlmennsku. Hjó Sörli ok lagði hvern, sem fyrir stóð, ok þyrmdi engum, en þeir Börkr ok Bölverkr gengu með öðru borði, þar sem Þórir var fyrir. Hálfdan konungr Brönufóstri sér nú þetta, at þeir eru upp komnir á drekann. Æðir hann nú fram móti Sörla, ok höggvast þeir í ákafa. Mátti þar sjá bæði mörg högg ok stór. Gekk þat svá langan tíma, at hvárrgi þeira hopaði á hæl it minnsta fyrir öðrum, en þó kom heldr svá um síðir, at Hálfdan konungr tók at mæðast, því at hann var maðr mjök mikilliga gamall, en Sörli var því lystugri til höggorrostunnar sem hann sóttist lengr. Tók nú at berast föll á Hálfdan konung, svá at hann hörfaði aptr at lyptingunni ok var nær því sem at þrotum kominn af mæði.

Þá mælti Sörli: "Þigg nú grið, Hálfdan konungr, ok sættumst vit. Vil ek þat eiga undir drengskap yðrum, hverja sæmd þér vilið mér gera."

Konungr mælti: "Nú finn ek með þér gerla bleyðuhug, ok mun þik nú hræðsla standa sem fleiri norska frændr þína, ok skaltu svá við búast, at þar ek hefi aldri geð mitt lægt við nokkurn mann, þá mun svá enn vera við þik."

Sörli mælti: "Þú munt, konungr, ráða verða, en þó segi ek þér griðin vís."

Síðan tóku þeir enn aptr at berjast í annat sinn svá ákafliga, at hvárrgi sparði annan, ok varð þat langa hríð. En svá fór sem fyrr, at konungr hopaði ok var því nær sem kominn at aptara stafni drekans, ok sigraði hann þá svá mikilliga mæði, at varla mátti hann halda sverðinu.

Þá mælti Sörli: "Enn býð ek þér grið, konungr, ok sættumst vit. Vil ek þat eiga undir drengskap yðrum, hverja sæmd þér vilið við mik auka."

Hálfdan konungr mælti: "Fordæmdr verði sá, sem þiggr nokkur þín boð, ok fyrr skal ek lífit láta með hreysti ok drengskap en ek ganga at þessum þínum boðum."

Þá mælti Sörli ok kvað hann engrar æru verðan af sér upp frá þessu. Hjó hann þá svá hart ok títt, at konungr kom engri vörn við fyrir mæði sakir, til þess at sverðit hraut ór hendi hans. Henti Sörli þat þegar á lopti, ok lagði því í gegnum konung. Hafði Hálfdan konungr aldri fengit sár né knésig af nokkrum manni. Lét konungr þar líf sitt með góðan orðstír.

12. Sörli eignaðist drekann

Nú er at greina frá Þóri sterka, at hann hjó niðr menn Sörla sem hrátt hrís væri, svá at öllum var dauðinn víss, er eigi hopaði á hæl fyrir honum. Nú sér Börkr þetta, ryðst nú fram ok höggr til Þóris sem mest hann kann. En er Þórir sér vísan dauða sinn, hleypr hann í lopt upp aptr á bak yfir slána, ok kom þar niðr í sverðit ok varð þar fast. Varð Berki seint um at ná aptr sverðinu. En er Þórir sér þat, greip hann upp mikit tré, er hjá honum var, ok laust því í höfuð á Berki, svá at haussinn brotnaði. Laut nú Þórir við höggit, ok í því hjó Bölverkr um þverar herðar honum, svá at Þórir var nær sem fallinn, en eigi beit á hans brynju. Nú snerist Þórir við Bölverki, greip sinni hendi um hvárn fót á honum ok slengdi honum niðr, svá at haussinn brotnaði í smámola. Var þá svá margt lið Sörla komit á drekann, at Þórir sá sitt óvænna ok at hann mundi brátt ofrliði borinn verða, ok þar með sér hann Hálfdan konung fallinn. Tók hann þá þat ráð, at hann hljóp fyrir borð á drekanum ok syndi it beinasta til lands, þess er réð fyrir Sigurðr, sá er lengi hafði fylgt Hálfdani konungi Brönufóstra, ok tók hann við honum allvel.

En eptir bardagann tók Sörli drekann á sitt vald ok alla þá gripi, er Hálfdan konungr hafði átta. Sigldi hann nú heim til Noregs ok hitti brátt föður sinn, frændr ok vini heila á húfi, ok varð þar fagnaðarfundr. Innir þá Sörli konungsson allt it ljósasta af sínum ferðum, ok þótti mörgum honum mikil frægð aukizt hafa í þessari ferð. Girntust þá sem flestir at sjá drekann Skrauta. Var þat allra manna mál, at eigi mundi finnast betra eða vegligra skip, hvárki at stærð né búnaði.

13. Frá liðsafnaði

Eitt sinn var þat, at þeir gengu á tal feðgar, Erlingr konungr ok Sörli. Þá mælti Erlingr konungr, at svá mætti Sörli við búast sem at brátt mundi honum ófriðar ván af þeim bræðrum, Hálfdanar sonum, er fregnuðu líflát föður síns. Var nú skjótt við brugðit, ok söfnuðu þeir feðgar liði um allan Noreg. Gerðu þeir ok Haraldi konungi orð, at hann sendi þeim nokkurn liðsafla. Ok er þessu var öllu ráðit, höfðu þeir sterkan vara á sér dag ok nótt ok væntu á hverri stundu ófriðar.

14. Frá Hálfdanarsonum

Hins er nú at geta þessu næst, at Þórir sterki komst til lands, sem fyrr var frá sagt, hitti Sigurð konung ok innti honum allt it sanna um fráfall Hálfdanar konungs. Þótti þeim öllum stirðar fréttir ok þó einna mest Sigurði konungi. Dvaldist Þórir þar eigi lengi, áðr konungr fekk honum skip ok menn til Svíaríkis. Sigldi Þórir þá it beinasta til Svíþjóðar ok tók höfn næri borginni Litidorum, er þá var höfuðstaðr ríkisins. Hálfdan konungr átti þar tvá syni. Hét annarr Högni, en annarr Sigmundr. Dóttur átti hann, sem Marsibil hét sem móðir hennar.

En er Þórir hitti menn at máli, fregnar hann, at Högni er sigldr ór landi til Astró, hertogans af Englandi. Gengr nú Þórir heim til hallarinnar ok síðan inn fyrir Sigmund konungsson, þar eð hann sat með höfðingjum öllum ok vildislýð. Kveðr þá Þórir konungsson, en hann spyrr þegar frétta ok hvárt Hálfdan konungr væri með heilu ok höldnu aptr kominn, en Þórir svarar máli hans svá: "Mikil ok ill tíðendi er nú at greina af várum ferðum, fráfall Hálfdanar konungs, föður yðvars, rán ok missi drekans Skrauta ok allra konungsins dýrgripa."

Innir nú Þórir allt it sanna frá, hversu at Hálfdan konungr var felldr af Sörla inum sterka ok allir hans menn deyddir. Brá öllum mjök við þessi tíðendi ok allra helzt drottningu, því at hún fekk hvert ómegin eptir annat, til þess at hún sprakk af harmi. Varð nú enn meiri sorg en áðr. Var hún heygð at fornum sið virðuliga ok erfi drukkit eptir þau bæði, konung ok drottningu. Var þar mörgum innanlands höfðingjum til boðit.

Ok at afrunninni inni mestu ókætinni ok harminum eptir þau konung ok drottningu, þá helt Sigmundr konungsson ráðstefnu um þat, hvat tækiligast væri í slíku tilfelli sem nú var þeim á höndum. En öllum þótti ráðligast, at sent væri bréf með boðskap á fund Högna ok hertugans Astró til Englands sem skjótast. Var nú svá gert. Fóru sendimenn sína leið ok sigldu til Englands. Tókst þeim vel ferðin ok báru bréfin þeim Högna ok hertuganum. En er Högni fekk tíðendin, lét hann sitt skip it snarasta tilbúa ok bað hertugann eptir koma með svá mikinn her sem mest hann kynni til at fá. Játaði hertuginn því brátt, at svá vera skyldi.

15. Frá Marsibil Hálfdanardóttur

En áðr en Högni skyldi til skips ganga, fór hann at hitta drottningu Marsibil, er átti Astró hertuga, ok innir henni allt um fráfall Hálfdanar konungs, föður þeira. En er hún heyrði þat, varð hún svá reið ok sorgbitin, at hún fell í óvit hvert at öðru. En er hún vitkaðist ok raknaði við, bað hún þangat kalla hertugann, ok kom hann jafnsnart á hennar fund. Tók hún þá til máls ok sagði: "Glöggt þykkjumst ek þat sjá, at hvárugum ykkar Högna finnst mikit til um fráfall föður míns, ok er þat auðsét, at allr dugr mun ór ykkr vera at vekja hefndir eptir hann, ok sú skömm mun uppi vera, á meðan Norðrlönd byggjast, ok í allra minnum höfð at aldatali, at Hálfdan konungr hafi eptir sik látit svá dyggðarlausar lyddur ok leiðar geitr sem þér eruð, er allt kunnuð hræðast sem inn blauðasti heri, ok væri þat nær mínu skapi, at þér fengjuð mér vápn ok herklæði, ok mundi þá aldri kunna miðr at fara en yðr ferr nú öllum hans vandabundnum. Mætti þat svá vera, at öllum yðr mundi þat til óendanligrar skammar ok svívirðu snúast, svá lengi sem lifðuð, ok sem meira þó um er vert eptir dauðann, ok væri þá betra með sæmd at vera fallinn fyrir vápnum óvina sinna."

Ok er henni var runnin in mesta reiði, stóð hún upp, tók hertugann í fang sér ok lagði hendrnar um háls honum grátandi ok mælti: "Virð þú til elsku mína ok manndóm sjálfs þín, at þú hefnir föður míns á þeim ljóta ok leiða þýjarsyni, sem hann hefir af dögum ráðit."

Þá mælti Högni: "Vertu dæl, systir, því at svá skulum vér hefndir vekja eptir föður várn, at þér skal vel líka."

Hún mælti: "Helzt treysti ek þér, bróðir, hér til, at þér muni bezt fara hér um af náungum várum."

Eptir þetta kvaddi Högni hertugann ok systur sína ok sigldi heim til Svíaríkis. Dró hann nú saman múg ok margmenni, ok síðan mælti Högni: "Ek mun á burt verða heðan ok vita, hvat ek kann finna til Sörla ins sterka, því at eigi mun hann vísari vera í Noregi en annars staðar, en Sigmundr, bróðir minn, skal hafa hér landstjórn ok halda stríð við hann, kunni hann hingat vitja, með styrk Þóris sterka ok annarra höfðingja ok vera við honum búnir nótt sem dag, ef hann kann hér at at bera, en ek mun it snarasta aptr koma, er færi gefst."

Öllum þótti þetta bezt fallit vera, sem Högni mælti fyrir. Sigldi hann nú burt af Svíþjód, ok heldu it beinasta undir Noreg.

16. Högni vann drekann góða

Hins er nú at geta, at Sörli konungsson sat heima hjá föður sínum í Upplandaríki, ok höfðu þeir feðgar saman dregit ógrynni hers. Einn dag mælti Sörli konungsson við föður sinn: "Nú vil ek," sagði hann, "heðan burt sigla til Svíþjóðar ok leita um sættir við þá bræðr, ef kostr er á, en þér skuluð hér eptir vera með helming liðsins ásamt Haraldi konungi ok Sigvalda, mínum bróður, en drekinn Skrauti skal útskipaðr liggja til varnar hér fyrir staðnum." Öllum þótti þetta ráðligt.

Eptir svá talat sigldi Sörli konungsson inn sterki burt af Noregi austr fyrir land ok allt at eynni Mostr, sú ey er lukt hömrum stórum ok skógi vaxin, sigldi millum landsins ok eyjarinnar. En í þeim sama punkt sigldi Högni konungsson framanvert við eyna, ok fórust svá hjá, at hvárugir hittu aðra. Sigldi Sörli beint at Svíaríki ok tók höfn nærri borginni, ok lét hann þar reisa herbúðir sínar.

Nú er hins at geta, at Högni konungsson sigldi beint undir Noreg. Gaf þeim vel byri ok kómu við land at höfnum þeim, er lágu í nánd Upplandaríkis. Ok er þeir nálguðust, litu þeir þar fyrir sér liggja fjörutíu skip, ok sáu þeir þar ok kenndu drekann Skrauta.

Kom þá reiði ok grimmd í hjarta á Högna, ok mælti hann síðan: "Auðsét er þat nú, at heima mun vera Sörli inn sterki, því at hér kenni ek drekann Skrauta."

Bað Högni þá skjótt leggja at skipunum, ok svá var gert.

Sá maðr, er yfir var settr drekann, hét Ívarr. Hann var af Finnmörk austan, einn góðr riddari.

Þá mælti Högni: "Þér inir leiðu þrælar skuluð þat vita, at ek býð tvá kosti. Annarr er sá, at þér gefið á mitt vald þenna góða dreka, en sá annarr, ef þér vilið eigi þenna, at þér verið þá fé ok fjör, meðan þrek til vinnst, fyrir oss."

Ívarr svaraði hans máli ok sagði þat enga ván, at hann upp gæfi drekann. Við þetta varð Högni æfar reiðr. Tókst nú at skömmum fresti með þeim inn snarpasti bardagi, ok var þá eigi at sökum at spyrja.

Eggjaði þá Högni sína menn til atsóknar ok mælti við einn sinna manna, er Svalr hét: "Þat hugða ek, at þú mundir vera góðr riddari, en nú vill mér eigi þat reynast."

Svalr mælti: "Ef engi þinna manna, konungsson, gengr tæpiligar fram en ek, þá má ek makliga sneypu líða."

Ok í þessu hljóp Högni fyrstr upp á drekann ok með honum Svalr. Hjó Högni þá ok lagði hvern, sem fyrir stóð, ok þyrmdi engum, en Svalr gekk með öðru borði. Kom Ívarr þá í móti Sval ok höggr til hans, svá at Svalr fell flatr niðr ok blóð rann ákaft af munni hans ok vitum.

Þá mælti Ívarr: "Segðu heim til Svíþjóðar, þá þú kemr þar, at þú hafir hitt oss norska fyrir, ok vil ek nú þó bæta þér, ef þér þykkir eigi duga."

Þá mælti Svalr: "Lítt veiztu þat, löðrmenni, hvárt vit erum skildir at svá búnu eða eigi."

Spratt nú Svalr fimliga á fætr, greip sinni hendi um hvárn fót Ívari ok slengdi honum niðr, svá at haussinn brotnaði í smátt. Þá mælti Svalr: "Svá plögum vér svenskir at gera refunum, nær þeir ganga í gildruna, ok hlægir mik þat, at eigi munir þú fréttir heim segja Erlingi konungi."

En er Ívarr var fallinn, hafði Högni gagnrutt drekann, ok var þetta allt jafnsnart í senn. Gengu nú allir á hönd Högna, sem eptir váru. Tók Högni þá drekann á sitt vald, sigldi síðan heim til hafnar ok lét nú þegar reisa herbúðir sínar skammt frá borginni Erlings konungs.

17. Svalr flutti orðsending Högna

En at morgni komanda, er lítt var ljóst, sendi Högni tólf menn til hallarinnar, ok var Svalr fyrir liði þeira. Bað Högni, at þeir segðu þeim Sörla inum sterka ok Erlingi konungi, föður hans, at hann byði þeim bardaga þegar samstundis. Fóru nú sendimenn ok létta eigi fyrr en þeir koma í höllina, þar eð Erlingr konungr inni sat með öllum sínum höfðingjum ok lendum lýð.

Heilsar Svalr upp á konung ok mælti svá: "Högni, sonr Hálfdanar konungs, hefir oss hingat sent ok lætr kunngera þér, konungr, at hann býðr Sörla inum sterka bardaga, ef hann er hér innan lands, ella sjálfum þér, ef hann er eigi heima, ok vill nú Högni hefna á ykkr feðgum makligra svívirðinga. Uggir mik eigi muni ykkr betr fara en þeim leiðu þrælum, er verja skyldu land þitt ok drekann Skrauta, hverir fljótt fellu fyrir oss sem ragar skógargeitr. Lítast mér þínir menn, konungr, heldr huglausir vera ok heldr hentir til at þjóna hér í höll þinni heldr en bardaga halda við vaska stríðsmenn þá af Kúrlandi ok Köldu-Svíþjóð. Því er þat mitt it bezta ráð, at þú gefir þik fanginn ok allt þitt ríki á vald Högna, undir þá miskunn, sem honum þykkir þú makligr til vera at þiggja."

Þá mælti Erlingr konungr: "Eigi var lukkan frá horfin Högna, er hann náði einum þvílíkum sem þú ert, því at mörgum mundi miðr fara at flytja erindi herra síns en þér. Skrafar þú eigi hug ór oss norskum með stóryrðum þínum ok drembilæti. Væri þat makligast ek léti hengja þik á gálga fyrir djörfung þína ok kenndi þér svá at leika eigi þvílíkt við fleiri."

Svalr mælti: "Eigi er ek hræddr um þat eða fyrir því, þótt fram komi. Mundi þín þá at illu meir ok framar getit vera en annarra höfðingja allra sem þú síðr grið gæfir sendimönnum."

Erlingr konungr mælti: "Gakk burt ok seg Högna, at vér munum koma til móts við hann."

Gekk Svalr þá ór borginni ok hitti Högna at máli. Greindi hann honum þá inniliga frá viðræðum þeira Erlings konungs, en eptir þat at Svalr var burt ór höllinni, árnuðu honum allir ills, þeir er eptir váru.

18. Frá orrostu

Nú sem Högni hafði þetta heyrt, sem nú var frá sagt, klæddist hann skyrtu einni, er engi járn kunnu á at bíta, ok spennti sik sverði því, er Sigrljómi hét ok forðum átti Hrólfr konungr kraki. Síðan kvaddi Högni allan sinn her til orrostu ok stóð nú fremst sinna manna. Kom nú Erlingr konungr ór borginni með allan sinn her ásamt Haraldi konungi ok Sigvalda, syni sínum.

Maðr sá, er merkit bar fyrir Erlingi konungi, hét Sverrir. Hann var af Finnmörk austan, góðr riddari. Högni reið nú fram í fylkingar Noregs manna, hjó ok lagði hvern, er fyrir varð, ok þyrmdi engum, ok í þessari svipan mætti hann Sverri, merkismanni Erlings konungs, ok hjó til hans með sínu sverði, en Sverrir brást í jörð niðr. Ríðr nú Högni um þverar fylkingar ok fellir hvern um annan. En sem hann er ákafastr at höggva niðr liðit, kemr svá mikit león upp ór jörðunni, at öllum stóð felmtr af ógn þeiri. Snerist leónit þá brátt í móti Högna ok laust sínum hala á hest hans svá hart, at Högni hraut langt í burt ok í einn skógarrunna. Nú spratt Högni fljótt ok fimliga á fætr ok höggr í móti dýrinu, en þat var sem ógert, því at eigi beit it minnsta á leónit, ok tók þat við hverju hans lagi. Nú snarar Högni sínu sverði, ræðr í móti dýrinu, ok sviptast nú harðliga, svá at allt gekk ór lagi, þat sem fyrir varð, jafnvel eikrnar af stofnunum. Stóð þessi glíma um heilar þrjár stundir. Neytti þá konungsson orku ok ills kraptar, tók dýrit upp á bringu sér ok slengdi því niðr við einn eikarstofn, svá at í sundr fór í því hryggrinn, en við þetta spýr dýrit eitri með ógurligum frýsingum ok dimmri svælu, en skyrtunnar dugnaðr hlífði konungssyni, at hann sakaði ekki, en þó leið hann í ómegin ofan á leónit. Erlingr konungr sér nú þetta ok ríðr þangat, sem Högni lá, ok hjó þvert urn herðar hans þrjú högg, en eigi at heldr beit á hann sverðit.

Nú sem konungr verðr þess víss, at eigi bíta hann vápn, þá kallar hann á einn sinna manna, er Gellir hét, ok bað hann ljósta Högna til dauðs með kylfu sinni. En er Svalr sér Erling konung standa yfir Högna með nöktu sverði, þá setti hann hest sinn á skeið sem mest mátti hann, reið at Erlingi konungi, lagði til hans sínu spjóti, er minnst varði, ok snaraði konungi ór söðlinum meir en fjörutíu fet, svá at brotnaði í honum hvert bein. Nú snerist Gellir í móti Sval, hefr upp kylfuna ok vildi ljósta hann til dauðs. Sér Svalr þá vísan bana sinn, ef á kæmi. Hljóp hann því ór söðlinum aptr á bak, ok kom kylfan á hestinn, svá at í sundr gekk hryggrinn. Nú ræðr Svalr á Gelli, ok sviptast þeir harðliga, þar til er Gellir fell til jarðar.

Þá mælti Gellir: "Nú vilda ek fóstra mín kæmi."

Því næst fann Svalr, at kippt var í herðar honum heldr óþyrmiliga á bak aptr, svá at nú varð Svalr undir, en Gellir ofan á, ok hugði nú Gellir, at Svalr skyldi lífit láta. Í þessu raknar Högni við, grípr sverð sitt ok höggr Gelli sundr í miðju. Komst Svalr á fætr við þetta, þótt hann leikstirðr væri. En er Högni laut við höggit, hjó Haraldr konungr þvert um herðar á honum, svá at Högni var nær sem fallinn. Nú snerist Högni við, reiðir upp sverðit ok höggr til Haralds konungs, svá at hann klauf hann allt at söðli niðr. Síðan reið Högni þangat at, sem Sigvaldi var fyrir, ok setti sverðit á háls honum, svá at af tók höfuðit. Var nú fátt eptir orðit af þeim norsku, en þeir, sem eptir stóðu, flýðu allir í borgina ok inntu drottningu allt um fráfall konunganna ok Sigvalda. Var nú svá mikil sorg í borginni, at engi gáði hvárki svefns né matar at neyta.

19. Högni sigldi heim með sigri

At morgni eptir orrostuna, sem lítt var ljóst, bjóst Högni í borgina með öllu liði sínu. Gekk hann fyrst í höll konungsins ok fann þar engan mann inni utan tilkomulausa þræla. Frétti Högni þá at, hvar drottning væri, en þeir sögðu hana gengna í höll dóttur sinnar. En er þeir Högni hugðu þangat at vitja ok þeir váru komnir at þeim skíðgarði, er var í kring skemmuna, laust á svá mikilli þoku, at engi sá annan, ok fundu þeir hvárki skíðgarðinn né skemmuna. Fetuðu þeir þá hvergi. En um síðir varð svá mikil móða fyrir hernum, at margir duttu þar ofan í á kaf ok svömluðu þar svá innan um þá nótt alla með stórum erfiðismunum. Varð þeim torsótt at klifrast neðan þá hamra, er tveim megin váru móðunnar. Gekk þetta allt til dags. En sem dagaði, sjá menn enga móðu, ok höfðu þeir verit at klórast neðan skíðgarðinn allt um kring, þar þeir hugðu hamra vera, duttu svá þar ofan fyrir ok gátu eigi at gert.

Ok er þeir sáu slíkt óefni í hafa orðit, bauð Högni at brjóta portin ok ná hurðinni af hjörunum. En er þat var gert, ganga þeir Högni í skemmuna, ok er þeir kómu þar, sáu þeir engan mann. Tók þá flesta at stanza af slíku. Lét Högni þá upp brjóta allar féhirzlur ok taka þaðan gull ok silfr ok dýrleg klæði. Fór hann síðan á burt með öllu liði sínu. Ok er þeir váru skammt komnir mjök, verðr Högna aptr litit ok sér á múrnum standa konu ófríða ok mjök aldraða ásýndum ok hjá henni eina jómfrú svá fagra ok dæilega ásýndum, at Högna fell vel til geðs hennar prýði.

Þá mælti Högni til Svals: "Hver grunar þik, at þessi sé in fagra, sem þar stendr hjá þeiri ljótu kerlingu á múrnum?"

Svalr mælti: "Þat mun vera dóttir Erlings konungs, Ingibjörg, ok fóstra hennar, ok munu um brögð búa við þik ok vilja oss feiga."

Högni mælti: "Aptr skulum vér hverfa ok ná þeiri inni fögru mey."

Svalr mælti: "Eigi má svá vera, herra, því at í nótt fengum vér hrakning með stórum erfiðismunum, en nú munum vér fá dauðann vísan, ef vit aptr snúum."

Högni bað þá, at Svalr ráða skyldi. Riðu þeir nú til tjalda ok skipta öllum sínum herbúðum. Síðan stigu þeir á skip, létu frá landi ok sigldu burt af Noregi sínum skipaflota. Váru þau fimmtíu at tölu með drekanum Skrauta. Sigldu þeir nú beinleiðis hægan byr, allt til þess þeir kómu til Svíaveldis.

20. Fall Sigmundar Hálfdanarsonar

Hins er nú at geta, er áðr var frá horfit, at Sörli konungsson kom í Svíaríki. Tók hann höfn nærri borginni ok lét reisa þar sínar herbúðir. Hann hafði í sínu liði margt vaskra manna. Tveir bræðr váru með honum finnskir. Hét annarr þeira Falr, en annarr Fróðel. Þeir váru báðir vel menntir í kyngikröptum öllum ok forneskju, svá at nær þeim sýndist, váru þeir aðra stund í jörðu, en svá þótti mönnum sem ör flygi af hverjum þeira fingri ok fyrir hverri ör maðr til dauða kjörinn. Með Sörla váru þeir þrír bræðr aðrir, sem aldri höfðu mæðzt né sigrazt í neinni orrostu. Þeir hétu Ámundi, Austmundr ok Arnljótr gauzki.

En er þeir höfðu sínar herbúðir sett, konungsson ok hans menn, sendir hann tólf menn til hallarinnar, ok var Sverrir formaðr ferðarinnar. Ok er sendimenn inn kómu í höllina, þar er Sigmundr sat með sínum höfðingjum, þá mælti Sverrir: "Sörli inn sterki, sonr konungsins af Noregi, hefir oss hingat sent ok lætr þér kunngera, at hann býðr þér sátt ok sæmd fyrir konunginn Hálfdan, föður þinn, ok þat allt fé, er konungr átti, þar með vináttu sína ok fóstbræðralag ok alla þá sæmd, er hann kann frekast at veita ykkr bræðrum."

Ok er Sigmundr heyrði þessi orð ok boð, þá varð hann óðr ok ærr með ákafri grimmd ok forsugu hjarta ok mælti svá: "Pakkið yðr skjótt heðan ok innið þat þessum níðingi, er þér eruð frá sendir, at hann skal höggvinn verða fyrir hund ok hrafn ok síðan á eldi brennast, bæði han ok allr hans herr."

Sverrir mælti: "Eigi mun Sörli hræðast þessar hótanir."

Sigmundr mælti: "Verið skjótt burt frá augum mínum, þér leiðu þrælar, ok innið slíkt Sörla, at hann á engrar vægðar ván af oss, ok skal hann fordæmdr fá maklig laun sinna skammarligra hryðjuverka, þau sem fæsta skal eptir langa."

Gekk Sverrir nú burt ok innir Sörla allt af viðræðu þeira Sigmundar, svá sem til bar, ok kveðr engra sátta framar ván vera meðal þeirra.

Eptir þetta svá talat býr Sörli inn sterki allan sinn her til orrostu, en þeir Sigmundr ok Þórir sterki þeystu sitt lið allt út af borginni, ok var nú it mesta heróp gert af hvárumtveggjum með miklum lúðraþyt ok trumbuhljóðum. Ok er fylkingar kómu saman, hjó Sörli ok lagði hvern, er fyrir stóð, ok rauf hann fylkingu Sigmundar mörgum sinnum bæði um þvert ok at endilöngu.

En er Sigmundr konungsson sá þat, hugði hann at rétta við fylkingararminn ok reið nú fram ákafliga, mætti þá í hernum þeim bræðrum, Fal ok Fróðel, ok sá hann þeir drápu svá liðit niðr, at undrum gegndi. Vildi nú Sigmundr hefna sinna manna, reiddi upp sverðit ok hjó til Fróðels, en hann brást í jörð niðr við höggit. Náði Sigmundr þá til hans í því ok vildi hann upp toga. Kom þá Falr at í þessu neðan ór jörðinni á bak til við Sigmund ok lagði hann neðan í kviðinn undir brynjuna, svá at þat varð hans bani. Fell nú Sigmundr dauðr niðr, ok fór þar allr hans ofsi.

En er Þórir inn sterki leit þetta ok sá, at eigi mundi tjá at berjast lengr við Sörla, þá flýði hann aptr í borgina með þat fátt liðs, er eptir var orðit.

21. Sörli færði herbúðir sínar

En er Sörli sá þat, færði hann sínar herbúðir nær borginni, ok gengu nú at með oddi ok egg at brjóta múrinn, en Þórir ok hans menn báru út á þá af múrnum vellanda bik ok brennistein, svá at Sörli fekk þar af mikit mannspell. Lét hann þá aptr upp taka sínar herbúðir ok færa þær lengra í burt frá borginni, þangat er fyrst höfðu þær staðit.

22. Frá Astró hertoga

Nú sem þetta var tíðenda, kemr hertoginn Astró af Englandi með óflýjanda her á mörgum skipum, ok tókst nú af nýju in snarpasta orrosta með þeim Sörla konungssyni. Fell þá svá liðit niðr af hvárumtveggjum sem hrátt hrís, nær þat er í skógi kvistat. Reið nú Sörli inn sterki fram ákafliga ok felldi lið á báðar hendr ok slíkt it sama hertoginn Astró aptr í mót. Stóð sú orrosta í næstu tvá daga, svá at ósýnt þótti, hvárir sigra mundu.

23. Heimkváma Högna

Ok er inn þriði dagr kom, sáu menn mörg skip af hafinu sigla ok þangat at landi stefna. Þau váru öll vel búin, en þó bar eitt langt af öllum öðrum. Þar þóttust menn kenna drekann Skrauta, ok gátu menn þá til, at þetta mundi ferð Högna Hálfdanarsonar Brönufóstra.

En er Sörli vissi þetta, brá honum svá nokkut við ok mælti: "Nú munu þau umskipti nokkur vera orðin í Noregi, er oss munu enn eigi opinber, því at ek kenni hér drekann Skrauta, ok mun þá enn eigi enduð deila vár á meðal. Skulum vér fyrr falla með hreysti en vér ragir reynumst."

Allir hétu konungssyni hér um góðu, at honum fylgja skyldu ok eigi við hann skilja, fyrr en dauðinn skildi þá.

Bar nú þessi skip brátt at landi, ok lagði Högni drekanum á góða höfn sem næst borginni, ok svá gerðu allir skipstjórnarmenn. Lét nú Högni akkerum kasta í grunn sævar, ok eptir þat lét hann tjalda sínu gullofnu silkitjaldi ok gekk þar inn síðan með öllum sínum vildustu mönnum. Drukku þeir þar ok váru glaðir.

Nú er þeir sjá þetta hertoginn Astró ok Þórir sterki, at Högni er við land kominn, ok þeir þekktu þat gerla, at drekinn Skrauti var fyrir landi, þá urðu þeir mjök glaðir við kvámu hans. Riðu nú til herbúða Högna, ok varð þar mikill fagnaðarfundr meðal þeira allra. Innir nú Þórir Högna allt frá viðskiptum þeira Sörla ok Sigmundar, bróður hans, ok svá um boð þau, er Sörli bauð Sigmundi. Högni hlýddi á þetta ok lagði fátt til. Eptir þat gengu þeir allir með liðit heim til borgarinnar ok drukku lystilega í þrjá daga ina næstu í höllinni ok váru glaðir ok kátir.

24. Enn frá bardaga

En þá inn fjórði dagr kom, sendi Högni tólf menn til herbúða Sörla ok bað hann við búinn vera at mæta sér ok hefja enn af nýju orrostu, kvað nú þenna dag enda skyldu verða á þeira máli.

En er Sörli heyrði þetta, kvaðst hann í stað til reiðu vera ok eigi dvelja skyldu. Fylktu þá þegar hvárirtveggju sínu liði, ok varð nú hörð orrosta ok grimmilig. Ok með því at flest var manna fallit af liði Sörla, þá hallaðist brátt á hann bardaginn, en fátt var lið hans á fæti eptir. Þórir sterki reið þá þar at, sem fyrir var Karmon, fóstri Sörla, ok veitti honum bana. En er Sörli sá þat, varð hann æfar reiðr ok hleypti sínum hesti eptir Þóri ok hugði hann skyldu bana hljóta eða sjálfr sitt líf láta.

Ok er þat sér Högni, mælti hann: "Þat mun nú ráð, Sörli, at vit reynum með okkr, því at eigi mun seinna betra."

Sörli lézt þess albúinn vera.

25. Sætt Högna ok Sörla

Reið nú hvárr þeira svá hart í móti öðrum, at hestarnir beggja váru nær sem fallnir, ok hjuggu þeir nú sundr hvárr annars hest í bógunum, en hvárrgi kom sári á annan, því at herklæðin hlífðu þeim svá ágæta vel, ok var þat lengi, at þeir hjuggust þanninn, ok hvárugan var at áfrýja um vörn ok sókn.

Nú sér Sörli, at eigi muni tjá at skipta lengr höggum við Högna. Snarar hann þá sverðinu langt frá sér í burt ok ræðr þegar á Högna, en hann grípr í mót af öllu afli, ok sviptast þeir nú harðliga. Þurfti þá eigi at sóknum at spyrja. Hirti þá hvárrgi friðar né griða annan biðja, ok var þeira atgangur inn grimmiligasti, svá at engir þóttust slíkar sviptingar sét hafa fyrr millum tveggja mennskra manna.

Nú lítr Sörli einn lækjarfarveg mjök djúpan þar skammt frá sér ok hyggr, at Högni skuli þar í falla, kippir nú Högna at sér sem harðfengiligast, er þeir nálguðust skurðinn. En er Högni sér, hvat hann muni áformat hafa, þá hleypr hann sem harðast í fang honum, er hann mátti. Var nú meira kastit á Sörla en hann átti til ván, ok fellr hann þá öfugr á bak aptr, ok hleypr nú Högni á hann ofan ok lætr kné fylgja kviði.

Þá mælti Högni: "Fjarri mér er nú sverðit Sigrljómi, er ek þess helzt vid við parf, ok mun þat þykkja illa at unnit, ef ek bít þik á barkann, sem tröll gera, ok ef svá er sem sagt er, at þú sért manna hugaðastr ok fullhugi kallaðr, þá liggðu hér nú kyrr ok bíð mín, á meðan ek tek sverðit."

Stóð Högni þá upp ok gekk þangat, sem sverðit lá, en Sörli lá kyrr sem áðr. Sér nú Högni þat, at hvergi dignaði hjarta Sörla við þetta, ok mælti hann þá: "Eigi á ek, Sörli, stórrar svívirðingar á þér at hefna, ok kalla ek nærri jafnteflt með okkr. Skaltu nú þiggja af mér líf, ef þú vilt, ok skal þat mest í ríkja, at þú bauðst þrisvar líf föður mínum, enn þótt hann eigi þín boð þiggja vildi, ok var þér þar várkunn á, þótt svá lenti með ykkr sem forlögin höfðu fyrir hugat. Fór þér ok allvel í boðum þínum við Sigmund, bróður minn, enn þótt hann eigi þekkjast vildi. Býð ek því þér nú hér á ofan vináttu mína ok fóstbræðralag, ok gef þú mér svör í móti boðum mínum, hversu þér líkar þetta."

Sörli mælti: "Engi mundi mér slíkt boðit hafa, ok mun mér sæmd vera í at þiggja þessi boð af slíkum manni sem ek hygg þik vera munu."

Ok eptir þetta lét Högni hann upp standa. Sættust þeir þá sín á milli heilum sáttum. Gengu þeir nú þar til, sem hertoginn Astró ok Þórir sterki váru, ok sætti Högni Sörla inn sterka við báða þá, svá at nú líkaði hvárumtveggjum betr en áðr. Hér eptir gengu þeir allir saman heim til hallarinnar ok drukku nú glaðir ok kátir í marga daga ina næstu, svá at öll styrjöld var á burt horfin.

26. Þeir fóstbræðr settust at ríkjum

Síðan sigldu þeir af Svíþjóð á burt ok kómu til Englands. Gaf þeim vel byri ok kómust með heilu ok höldnu þangat it fyrsta. Ok er Högni hittir at máli systur sína, drottningu Marsibil, segir hann henni allt frá viðskiptum þeira Sörla ins sterka ok svá þat með, at nú eru þeir sáttir ok fóstbræðr orðnir.

En er hún heyrði þat, varð hún svá full harms ok reiði, at engi fekk hana stillta. Lét hún þá, at aldri mundi hún til friðs verða upp frá þeim degi, fyrr en Sörli væri af dögum ráðinn, ella hann skyldi í sundr drafna ok aldri frið hafa.

Sörli heyrði nú þetta, þar eð hann sat, ok mælti nú þetta með sjálfum sér hljótt, svá at engi heyrði: "Þat vilda ek nú, at Mána kerling, vinkona mín, væri komin at stilla ofsa þinn."

Ok eptir þat gekk Sörli þangat at, sem drottning sat, ok lagði höfuð í kné henni. Mælti hann þá: "Svá er nú komit, drottning, at hér máttu fá at líta Sörla inn sterka, er menn kalla, ok ger nú til við hann, hvat þér líkar."

En sem drottning sá hann, rénaði henni öll reiði ok varð með öllu orðfall. Síðan sætti Högni Sörla við drottningu, systur sína, ok var nú drukkit lystugt vín ok leikar framdir með kurt ok hæversku í ina næstu þrjá daga.

En at liðinni veizlunni sigldu þeir burt til Noregs ok sóttu þangat þær Ingibjörgu ok Steinvöru, konungsdætrnar Erlings ok Haralds Valdimarssonar, sigldu síðan af Noregi aptr ok heim til Svíaríkis með öllu sínu föruneyti. Var þá haldin veizla dýrlig ok at boði gengit. Fekk Högni þá Ingibjargar, systur Sörla, en Sörli fekk hans systur aptr í móti, ok er hún eigi nefnd, en Þórir sterki fekk Steinvarar, dóttur Haralds konungs Valdimarssonar. Váru þessi brullaup öll haldin í einu með gleði ok góðum fagnaði ok alls konar lystiligri skemmtan, er þá var tíð mönnum í því landi. Ok at endaðri veizlunni helt Sörli aptr heim til Noregs ok gerðist þar konungr yfir, en Högni gerðist konungr yfir Svíaríki ok stýrði því allt til dauðadags. Gerði hann Þóri sterka at jarli þar í ríkinu. Þeir Högni ok Sörli slitu aldri sína vináttu, meðan þeir lifðu báðir, ok er eigi getit þar um, hvárt þeim hafi barna auðit orðit eða eigi eptir sik.

Lýkr hér nú sögunni af Sörla inum sterka ok hans miklu afreksverkum með svá sögðu niðrlagi ok endalykt.

(Sörla saga sterka kemur frá Zoe Borovsky     borovsky@darkwing.uoregon.edu)