1. Helgi fann Ingibjörgu

Þórir hét maðr, er bjó í Noregi á bæ þeim, er á Rauðabergi heitir. Þessi bær er skammt frá Víkinni. Þórir átti tvá syni. Hét annarr Helgi, en Þorsteinn annarr; báðir váru þeir þrifligir menn, ok var þó Helgi framar um íþróttir. Faðir þeira var hersir at nafnbót. Hann var í vináttu við Óláf konung.

Þat var á einu sumri, at þeir bræðr höfðu kaupferð norðr til Finnmerkr ok höfðu smjör ok flesk til kaups við Finna. Fengu þeir góða kaupferð ok heldu aptr at áliðnu sumri ok kómu um dag við nes þat, er hét Vímund. Þar var allgóðr skógr. Gengu þeir á land upp ok fengu nokkurt mösurtré. Verðr Helga lengra gengit í skóginn en öðrum mönnum. Síðan kastar yfir myrkri miklu, svá at hann hittir eigi til skipsins á þeim aptni; tekr nú ok skjótt at dimma af nótt.

Þá sér Helgi, hvar tólf konur ríða ór skóginum. Þær váru allar á rauðum hestum ok í rauðum reiðklæðum. Þær stigu af baki. Allr reiðingr hestanna þá glóaði við gull. Ein bar þar af öllum um vænleik, ok allar aðrar þjóna henni, þessi inni sköruligu konu. Hestar þeira gengu á gras. Eptir þat settu þær niðr eitt fagrt tjald. Var þat stafat með ýmsum litum ok víða gullskotit, ok öll höfuðin váru við gull búin, er af upp gengu landtjaldinu, ok svá stöngin, er upp stóð, ok mikill gullknappr ofan á. Ok er þær höfðu um búizt, reistu þær borð ok báru á margs konar krásir. Þá tóku þær handlaugar, vatnskarl ok munnlaugar, gervar af silfri, ok allt laugat í gulli.

Helgi stóð nærri tjaldi þeira ok horfði á. Sú, er fyrir þeim var, mælti: "Helgi, gakk hingat, ok þigg hér mat ok drykk með oss."

Hann gerir svá. Helgi sér, at þar er fríðr drykkr ok önnur fæðsla ok væn ker. Þá váru borð ofan tekin ok hvílur búnar, ok váru þær miklu skrautligri en annarra manna sængr. Sú kona spyrr Helga, er fyrir þeim var, hvárt hann vildi heldr liggja einn saman eða hjá henni. Helgi spyrr hana at nafni.

Hún svarar: "Ek heiti Ingibjörg, dóttir Guðmundar af Glæsisvöllum."

Helgi mælti: "Hjá þér vil ek liggja."

Ok svá gerðu þau þrjár nætr í samt. Var þá bjart veðr; standa þau þá upp ok klæðast.

Ingibjörg mælti þá: "Nú munum vit hér skilja. Eru hér kistlar tveir, annarr er fullr af silfri, en annarr af gulli, er ek vil gefa þér, ok seg engum manni, hvaðan þat kom."

Eptir þat ríða þær burt sama veg sem þangat, en hann fór til skips síns. Fagna þeir honum vel ok spyrja, hvar hann dvaldist, en hann vill þar ekki frá segja. Halda þeir þá suðr með landi ok koma heim til föður síns ok hafa aflat mikils fjár. Faðir Helga ok bróðir spyrja, hvaðan honum kom svá mikit fé sem hann hafði í kistlunum, en hann vill þat eigi segja.

2. Frá sendimönnum Guðmundar

Nú líðr svá fram til jóla. Þat var eina nótt, at kemr á býsna veðr. Þorsteinn mælti við bróður sinn: "Vit skulum standa upp ok vita, hvat líðr um skip okkart."

Þeir gera svá, ok var þat fast vel. Helgi hafði látit gera drekahöfuð á skip þeira upp á stafnana ok búa vel fyrir ofan sjó. Fór þat fé þar til, er Ingibjörg gaf honum, dóttir Guðmundar konungs, en sumt læsti hann í drekahálsinum. Þá heyra þeir brest mikinn. Þar ríða at þeim tveir menn ok höfðu Helga í burt með sér. Veit Þorsteinn eigi, hvat af honum verðr. Fellr þá veðrit skjótt. Þorsteinn kemr heim ok segir föður sínum þenna atburð, ok þykkir þetta mikil tíðendi. Ferr hann þegar á fund Óláfs konungs ok segir honum, hvar komit var, ok biðr hann nú verða vissan um, hvar er sonr hans er niðr kominn. Konungr segist þat gera mundu, sem hann beiddi, en kveðst þó óvíst hugr um segja, hver nyt frændum hans mundi at honum verða.

Síðan fór Þórir heim, ok líðr svá þetta ár ok allt fram á jól annat ár, ok sitr konungr á Alreksstöðum um vetrinn. Þá kemr átti dagr jóla, ok um kveldit ganga þrír menn í höllina fyrir Óláf konung, þá er hann sat yfir borðum. Þeir kveðja hann vel. Konungr heilsar þeim vel í móti. Er þar kominn Helgi, en menn kenna eigi hina tvá.

Konungr spurði þá at nafni, en hvárrtveggi kveðst Grímr heita. "Erum vit sendir af Guðmundi á Glæsisvöllum hingat til yðar. Hann sendi yðr kveðju sína ok þar með tvau horn."

Konungr tók við, ok váru gullbúin. Þetta váru allgóðir gripir. Óláfr konungr átti tvau horn, er Hyrningar váru kallaðir, ok þó at þau væri harðla góð, þá váru þau þó betri, er Guðmundr sendi honum.

"Þess beiddi Guðmundr konungr yðr, herra, at þér værið vinir hans, ok þótti mestu varða um yðra þykkju, meir en allra annarra konunga."

Konungr svarar þá engu, en lætr vísa þeim til sætis félögum. Konungr lætr fylla hornin Gríma af góðum drykk ok lætr byskup blessa ok lét færa þeim Grímum, at þeir drykki fyrst af. Þá kvað konungr vísu þessa:

"Gestir skulu hornum

í gegn taka,

meðan hvílast látum þenna

þegn Guðmundar,

ok af samnafna

sínum drekki;

svá skal Grímum

gott öl gefast."

Þá taka Grímar við hornunum ok þykkjast nú vita, hvat byskup hefir yfir lesit drykkinum. Þeir segja þá: "Eigi ferr nú fjarri því, sem Guðmundr, konungr várr, gat til. Er þessi konungr prettóttr ok kann illa gott at launa, því at konungr várr gerði til hans sæmiliga. Stöndum nú upp allir ok verðum í brottu heðan."

Svá gera þeir. Verðr þá hark mikit í stofunni. Þeir slógu niðr drykkinum af hornunum ok slökktu login. Þá heyrðu þeir bresti stóra. Konungr bað guð til gæta ok bað menn upp standa ok stöðva þetta hark. Síðan verða þeir Grímar úti ok Helgi með þeim. Váru þá ljós upp tendruð í konungs herbergi. Sjá þeir þá drepna þrjá menn, en þar liggja hornin Grímar á gólfinu hjá inum dauðum.

"Þetta er undr mikit," sagði konungr, "ok væri betr, at slík yrði sjaldan. Ok þat hef ek heyrt sagt af Guðmundi af Glæsisvöllum, at hann sé mjök fjölkunnigr ok illu megi helzt við hann skipta, ok eru þeir menn illa komnir, er undir hans valdi eru, ef vér mættum nokkut at gera."

Konungr lét varðveita hornin Gríma ok af drekka, ok dugir þat vel. Þar er nú kallat Grímaskarð ofan at Alreksstöðum, er þeir hafa austan farit, ok er þat engra manna at fara þar síðan.

3. Saga Helga

Nú líðr af vetrinn, ok kemr annarr átti dagr jóla, ok er konungr í kirkju ok hirð hans at hlýða messu. Þá koma þar þrír menn til kirkjudyra, ok er einn eptir, en tveir fara í brott ok mæla þetta áðr: "Hér færum vit þér Gretti, konungr, ok er eigi víst, nær þú færir af þér."

Kenna menn þar Helga. Síðan gengr konungr til borða, ok er menn tala við Helga, verða menn þess varir, at hann er blindr. Frétti konungr þá, hverju gegndi um hans hag eða hvar hann hefði verit þessa stund alla. Hann segir þá konungi fyrst frá því, er hann fann konurnar í skóginum, þá frá því, er þeir Grímar gerðu veðrit at þeim bræðrum, er þeir vildu bjarga skipinu, ok síðan höfðu þeir Grímar hann með sér til Guðmundar á Glæsisvöllum ok færðu hann Ingibjörgu, dóttur Guðmundar.

Þá mælti konungr: "Hversu þótti þér þar at vera?"

"Allgott," segir hann, "ok hvergi hefir mér betra þótt."

Þá spurði konungr at um siðu Guðmundar konungs ok at fjölmenni eða athöfn. En hann lét yfir öllu vel ok sagði, at hans var miklu fleiri en hann fengi talit. Konungr mælti: "Hví fóru þér svá skjótliga í brott í fyrra vetr?"

"Guðmundr konungr sendi þá til at svíkja yðr," segir hann, "en fyrir bænir yðrar lét hann mik lausan, svá at þér mættið vita, hvat er af mér væri orðit. En því fóru vér svá skjótt í brott næstunni, at þeir Grímar höfðu eigi náttúru til at drekka þann drykk, er þér létuð signa. Urðu þeir þessu reiðir, at þeir sá sik yfirstigna, ok því drápu þeir menn yðra, at svá sagði Guðmundr konungr fyrir, ef þeir fengi ekki mein yðr gert. En hann sýndi tign sína í því, at hann sendi yðr hornin, at þér mundið þá síðr eptir mér leita."

Konungr spurði: "Hví fórtu nú í brott öðru sinni?"

Hann svarar: "Ingibjörg olli því. Hún þóttist eigi mega liggja hjá mér nema með meinlætum, ef hún kæmi við mik beran, ok því fór ek mest í brott, enda vildi Guðmundr konungr ekki þreyta við yðr, þegar hann vissi, at þér vilduð mik í brott hafa. En um tign ok risnu Guðmundar konungs má ek eigi í fám orðum segja ok um fjölmenni þat, er með honum er."

Konungr spurði: "Hví ertu blindr?"

Hann svarar: "Ingibjörg Guðmundardóttir greip ór mér bæði augun, þá er vit skildum, ok sagði, at konur í Noregi mundu mín skamma stund njóta."

Konungr sagði: "Makligr væri Guðmundr meingerða af mér fyrir þau manndráp, er hann gerði, ef guð vildi þat vera láta."

Síðan var sent eptir Þóri, föður Helga, ok þakkaði hann honum vel, er sonr hans var aptr kominn ór trölla höndum. Ferr hann síðan heim, en Helgi er eptir með konungi ok lifir til annarrar jafnlengdar.

En konungr hefir hornin Gríma með sér, þá er hann fór síðasta sinn ór landi. En þat segja menn, þá er Óláfr konungr hvarf af Orminum langa, at hyrfi ok hornin ok hafi engi maðr þau sét síðan. Ok lýkr hér frá Grímum at segja.

(Helga þáttr Þórissonar kemur frá Zoe Borovsky     borovsky@darkwing.uoregon.edu)